100 jaar Derroll Adams
In de jaren vijftig steekt Derroll Adams (1925-2000), een Amerikaan met banjo en cowboyhoed, de oceaan over. In Brussel en Antwerpen vindt hij zijn plek in cafés en festivals, waar hij generaties muzikanten inspireert. Hij groeit uit tot de gentleman cowboy en banjoman die een levende brug vormt tussen Amerikaanse folk en de Europese tegencultuur. Zijn 100ste verjaardag wordt gevierd met onder andere een boek, expo en concerten in Museum Vleeshuis en het Muziekinstrumentenmuseum (MiM). Jochen Smets (Merodefestival) en Marc Vandemoortele (auteur en radiomaker) laten ons in een gesprek kennismaken met Derroll Adams en het project Derroll 100.
Van Portland tot De Muze in Antwerpen
Derroll Adams (°1925, Portland) is al van kinds af aan geboeid door tekenen en muziek. Na de Tweede Wereldoorlog keert hij zich af van de gevestigd normen en gaat hij op in de progressieve tegencultuur van Californië. Derroll leeft tussen kunstenaars en vrijdenkers, waar muziek en schilderen samenvloeien met experiment en filosofie. In deze periode begint hij banjo te spelen en bouwt hij een hechte band op met (Ramblin’) Jack Elliott. Samen beginnen ze op te treden in alternatieve koffiehuizen en clubs.
Midden jaren 50 steekt Derroll op uitnodiging van Jack Elliott de oceaan over en komt hij aan in Europa, een continent dat na de Tweede Wereldoorlog zoekende is naar nieuwe klanken en vrijheid. Samen brengen zij de filosofie van de beatniks het continent binnen, een Amerikaanse subcultuur die het materialisme en de conformiteit van de jaren 50 afwijst en zich uitdrukt via kunst, poëzie en muziek. Derroll en Jack waren allround entertainers op niveau. Ze inspireerden overal muzikanten – zowel folk, country en blues als andere genres – met hun attitude, tegendraadsheid en podiumact.
In 1957 komt Derroll Adams terecht in de Brusselse kunstenaarskringen. Hij is vaste gast in café De Welkom in de Kleine Beenhouwersstraat, waar hij zowat de Brusselse vertegenwoordiger van de beatgeneration wordt. In de zomer van 1967 komt Derroll aan in Antwerpen, waar hij al snel deel gaat uitmaken van de bruisende scene rond het legendarische muziekcafé De Muze. Hij treedt er onder andere op met skiffle-held Ferre Grignard. Antwerpen kent in die tijd een levendig uitgaanscircuit, waar Derroll in contact komt met artiesten als Wannes Van de Velde en Roland Van Campenhout, die het nummer From Portland voor hem schrijft.
Derroll Adams bewijst in de vroege jaren 70 dat je ook zonder commerciële ambities succesvol kan zijn. Hij wil nooit deel uitmaken van het star-system, leeft bewust eenvoudig en houdt vast aan zijn eigen weg. Toch bindt hij een trouw publiek aan zich: luisteraars voelen zich geraakt door de authenticiteit van zijn stem en banjospel. Zijn succes zit niet in verkoopcijfers of hitparades, maar in de invloed die hij heeft op generaties muzikanten in Europa en daarbuiten.
Veranderende muziekscene
De muziekscene zag er in de jaren 40 – 50 heel anders uit. “Er was nog geen pop of folk”, vertelt Marc Vandemoortele, die een boek schreef, mee concerten organiseert bij Merodefestival, en voor Radio 1 en Klara werkte. “Na de Tweede Wereldoorlog ontstond er een nieuwe middenstand. Jongeren hadden meer tijd en middelen om zelf een instrument te kopen. Ze begonnen zonder scholing muziek te maken en zochten daarin hun eigen weg. Ze wilden zich ook – zoals elke generatie – afzetten tegen hun ouders. Ook Derroll heeft geen opleiding gehad. Hij leerde zichzelf banjo spelen en vormde zo de inspiratie voor veel gitaristen in Europa die allemaal hun eigen weg gezocht hebben.”
“Mensen als Derroll waren echte straatmuzikanten”, vervolgt Marc. “Toen zij begonnen waren er nog geen podiums voor hen. Ze speelden op straat en in cafés, en dat deden ze graag. Ze waren daar ook heel goed in, maar door opgeleide muzikanten uit de klassieke en jazzmuziek werden ze niet als echte muzikanten beschouwd.”
Een ander genre dat in de jaren 50 in Engeland populair werd en veel invloed had, was skiffle. “In de jazz had je toen twee richtingen,” zegt Marc, “heel moderne jazz (met onder andere Miles Davis) en revivals van New Orleans en Dixieland (stijlen uit de jaren 20 en 30). Tijdens de pauzes van concerten begonnen die jazzmensen – snelle versies van — folk te zingen. En dat fenomeen heette skiffle. Een aantal skifflefiguren, zoals Lonnie Donegan, hebben gigantische hits gescoord.” Ook de Beatles begonnen in 1957 als skifflegroep The Quarrymen.
De start van ‘Derroll 100’
In 2025 is het 100 jaar geleden dat Derroll Adams geboren werd. Die verjaardag wordt aangegrepen om het verhaal van Derroll en Amerikaanse folk breder bekend te maken. Marc kent Derroll al sinds zijn tienerjaren: “Ik leerde hem kennen via een vriend-instrumentenbouwer, Hugo Valcke. Derroll kwam daar om zijn instrumenten te laten herstellen of instrumenten te lenen. Ik vond hem een ongelooflijk intrigerend figuur en ben hem altijd blijven volgen. Als 14-jarige ging ik al mee naar zijn optredens; ik droeg zijn banjo en mocht zo mee binnen in de cafés.”
Ook Danny Levy, de weduwe van Derroll, kennen Marc en Jochen goed. “Danny is al sinds het begin vrijwilliger bij Merodefestival”, vertelt Jochen. “Danny praat nog altijd over Derroll alsof hij er nog is – dat vind ik heel mooi. Als muziekorganisatie vonden we het heel treffend om iets te doen naar aanleiding van Derrolls 100ste verjaardag. Samen met Bert Ruymbeek en Pieterjan Van Kerckhoven van AWA vzw maakten we een projectplan op. En op die manier zijn we aan steun geraakt.” De subsidie voor kleinschalige bovenlokale cultuurprojecten heeft het project mogelijk gemaakt op verschillende vlakken. “De subsidie maakt het makkelijker om partners te benaderen en warm te maken; het zorgt ook dat we muzikanten allemaal fair pay kunnen vergoeden; en dat we de concerten gratis toegankelijk – en dus laagdrempelig – kunnen maken.”
Een grote drijfveer voor Marc is om de figuur van Derroll weer bekend te maken. “Weinig mensen – zeker wie jonger is dan 50 – kennen Derroll nog. Ik vind het jammer dat zo’n invloedrijk figuur dreigt vergeten te worden. Hij heeft immers veel in gang gezet in Europa, hij bracht veel muzikanten op het podium, bracht mensen samen en vormde een grote inspiratiebron. Maar behalve een aantal getuigenissen van individuele muzikanten, vind je daar weinig bronnen over.”
Van boek tot expo
Het project zet Derroll Adams op verschillende manieren in het daglicht. Een van de resultaten is het boek The streetwise banjo, geschreven door Marc Vandemoortele en in eigen beheer uitgegeven door Wesp/Merodefestival. “Daarin wilde ik vooral Derrolls stem laten horen”, vertelt Marc. Hij gebruikte als bronmateriaal onder meer schriftjes waarin Derroll zijn verhalen neerschreef. “Derroll heeft heel veel geschreven, wat niet publiceerbaar is, maar waar wel veel informatie in zit. Hij is verschillende keren begonnen om zijn leven neer te schrijven, maar hij geraakte nooit ver. Er zijn dus veel versies van het begin, met telkens andere varianten op zijn verhalen. Hij was immers een verteller met een rijke fantasie die zijn publiek helemaal kon meetrekken.” Daarnaast zocht Marc naar ander bronmateriaal. “Er is een stuk archief van zijn leven in Antwerpen, en er zijn bronnen overal en nergens. Ik heb bijeengebracht wat in België te vinden was. Dat is eigenlijk nog veel te weinig, maar ik ben wel blij met het resultaat. Het zou erg mooi zijn als er iemand op zou voortwerken met bronnen in Amerika, Denemarken enzovoort.”
De verhalen over Derroll die Marc tijdens zijn onderzoek verzamelde, worden ook gebracht in een blog en in twee tentoonstellingen bij Museum Vleeshuis (Antwerpen) en het MiM (Brussel). Jochen vertelt daarover: “We hebben eerst gekeken: Wat is mogelijk op beide plekken? Wat hebben we nodig? En dan hebben we panelen gemaakt, waarvoor we natuurlijk tekst nodig hadden. En daarvoor hadden we een eerste versie van het boek nodig. Verder heeft Danny het archief van Derroll opengesteld, met onder andere zijn cowboyhoeden, banjo’s, geschriften, schilderijen en foto’s waaruit we een selectie maakten om tentoon te stellen.”
Muziek geïnspireerd door Derroll
Voor het project gingen ze ook op zoek naar muzikanten van vandaag. “We hebben Laura Cortese aangesteld als curator”, vertelt Jochen. “Zij motiveerde onder andere Merkserem Mees, Rowan Rheingans en Björn Eriksson om nieuw werk te maken op inspiratie of vanuit de erfenis van Derroll. We hebben Laura daarvoor gevraagd omdat ze veel talent heeft, maar ook omdat ze zelf een Amerikaanse is die hier belandde en die invloed heeft op de folkscene. Zo zet ze zich in voor meer vrouwenstemmen in de folk en is ze sterk betrokken bij Fiddlers on the Move.” Marc voegt toe: “Toen Laura zocht naar ‘wie is Derroll’, kwam ze ook te weten dat haar moeder Derroll heeft gekend in San Francisco begin jaren 50.”
Naast nieuwe muziek geïnspireerd door Derroll, is er een concertenreeks in Museum Vleeshuis, het MiM, Muziekclub ‘t Ey (Belsele) en tijdens de Holsbeek Sessies (Holsbeek). “De concerten zijn in de stijl van Derroll: zonder franjes, simpel, verhalend en pakkend”, vertelt Jochen daarover.
Terugblik en vooruitblik
Op de vraag hoe ze terugblikken op het afgelegde project, antwoordt Jochen dat het soms wel een moeizaam proces was. “Eigenlijk hadden we eerst alle bronnen en het boek nodig, voordat we aan de tekst voor de tentoonstellingspanelen of de inspiratie voor de muzikanten konden beginnen. Tegelijkertijd ben je ook bezig om mensen te engageren en organisaties warm te maken. Maar eens de puzzel paste, was het superwarm om met iedereen gezamenlijk het verhaal van Derroll te vertellen.” Ze geven dan ook als tip mee om op voorhand een goede planning te maken en ieders rollen duidelijk af te bakenen.
Jochen en Marc zijn natuurlijk ook heel tevreden met het resultaat. “Ik merk dat er een buzz rond Derroll begint te zijn”, vertelt Marc. “We bereiken mensen die Derroll kennen, maar ik denk dat ook jonge mensen nieuwsgierig zijn.”
“Wat we ook als tip kunnen meegeven,” zegt Jochen, “is de rijkdom van samenwerken over verschillende sectoren heen. Wij hebben bijvoorbeeld niet veel ervaring met expo’s, maar we kregen veel tips en ondersteuning van Museum Vleeshuis. En door met Laura Cortese samen te werken, bereikten we een veel rijker segment van muzikanten.” Die samenwerkingen kunnen ook tot nieuwe ideeën en projecten leiden. “Het was een heel fijne samenwerking met Muziekpublique, Museum Vleeshuis en het MiM”, vertelt Jochen. “Daar wilden we graag meer mee doen. Nu vertelden we het verhaal van de Amerikaanse muzikant, maar er is ook Afrikaanse migratie, en er zijn veel Grieks-orthodoxen aan de havenkant in Antwerpen. Met het project De klanken van de steden willen we daar de komende jaren op inzetten.”
Beleef Derroll 100
- Ontdek alle info over en resultaten van het project op www.derroll100.be
- Lees het boek The steetwise banjo
- Lees de blog over Derroll Adams
- Beluister muziek geïnspireerd door Derroll Adams
- Bekijk het programma met de expo’s en concerten
Derroll 100 is een samenwerking tussen AWA vzw, Merodefestival, Muziekclub ‘t Ey Belsele, Muziekpublique, Muziekinstrumentenmuseum, Museum Vleeshuis, Laura Cortese en Marc Vandemoortele, met de steun van de Vlaamse overheid.
Ook interessant
“Ik kijk op een nieuwe manier naar onze boeken!” - Sigrid T’Hooft van het Orpheus Instituut over het VIBE-project
Leuven viert 500 jaar stadsbeiaard met documentaire
Dans op een continuüm tussen traditie en innovatie | Maya Sapera en Indiase dans
