Uitpakken met je erfgoed
Je creatieve werk of je collectie komt pas echt tot zijn recht als anderen het kunnen vinden en bewonderen. Want wat jij gecreëerd of verzameld hebt, kan anderen inspireren. Hoe je dat aanpakt, met respect voor auteurs- en andere rechten, lees je hieronder.
Snel naar ...
Maak het vindbaar
Je erfgoed kan een schat aan informatie bevatten voor onderzoekers, tentoonstellingsmakers, nieuwsgierigen en liefhebbers. Een eenvoudige stap om je erfgoed bekend te maken, is door registratie of aanmelding op veel gebruikte platformen.
Archiefbank Vlaanderen
Op Archiefbank Vlaanderen kan je informatie over je archief en (documentaire) verzameling publiceren. Archiefbank Vlaanderen is een online databank: het toont of bewaart zelf geen archieven, maar is de centrale gids voor alle interessante archieven die zich in Vlaanderen bevinden.
Tal van archieven uit de kunstwereld (professioneel en amateur), de sportwereld, de economische sector, ... zijn er al beschreven.
Als je een archief of een interessante collectie bewaart, kan je dat signaleren op Archiefbank Vlaanderen met een eenvoudig aanmeldingsformulier. Je kan ook meer informatie invoeren en je archief en collectie beter beschrijven. Om meerdere archiefbestanden of documentaire verzamelingen rechtstreeks in te voeren heb je een gebruikersnaam en wachtwoord nodig.
De beschrijving van je archief hoeft niet zeer uitgebreid te zijn, maar er zijn wel een aantal verplichte velden: de identificatiegegevens zoals titel, archiefvormer, omvang en datering moeten worden ingevuld. De steekkaarten moeten niet onmiddellijk volledig zijn. Deze kan je makkelijk later uitbreiden.
Link naar dit artikel
Gooi je erfgoed online
Het web biedt oneindig veel mogelijkheden om je erfgoed op een fraaie en creatieve manier te tonen aan een breed publiek, en zo bekender te maken. Beschikbare tools ontwikkelen zich echter zo snel, dat ze snel verouderd zijn. We geven je daarom geen exhaustieve lijst van mogelijke tools, maar wel een paar tips en voorbeelden.
Een gouden tip is om tools en software te kiezen op basis van je doelstellingen, je eigen technologische bagage en de digitale geletterdheid van de groep waarmee je werkt. Denk bij het opmaken van online verhalen, expo’s of tijdlijnen ook steeds aan bewaring ervan: download je creatie en maak er een back-up van.
Digital storytelling
Met digital storytelling kan je op een makkelijke manier een minidocumentaire maken over bijvoorbeeld jouw toneelgezelschap, jouw muziekvereniging, het ontstaan of de geschiedenis van een creatie, … En het enige wat je nodig hebt is een pc en de (gratis) software voor digital storytelling.
Digital storytelling is een ideale manier om je archief boven te halen en er iets creatiefs mee te doen. Foto’s, filmpjes of audio maar ook ‘saaie’ documenten als contracten, agenda’s, knipsels … komen dankzij de software uitstekend tot hun recht. Je hoeft dus helemaal niet veel of belangrijke spullen te hebben om met digital storytelling aan de slag te gaan. Alledaagse dingen doen het net zo goed.
De minidocumentaires die je maakt, plaats je op een website of deel op sociale media.
Nuttige links
- Er bestaan veel soorten software die je kan gebruiken om een digitaal verhaal te maken, gaande van eenvoudige apps tot gespecialiseerde mediasoftware. Op Hackastory.com vind je allerlei tools.
- FARO maakte in 2014 een gids voor digital storytelling met archiefstukken. Deze is geschreven voor archiefinstellingen en bibliotheken, maar de algemene tips zijn ook nuttig voor muziek- en podiumorganisaties, verenigingen of kunstenaars.
Link naar dit artikel
Ken je rechten
Wat laat ik horen? Hoeveel laat ik zien? Wat laat ik lezen?
Dat hangt af van welke rechten je hebt op het materiaal: een inbreuk op de rechten is gauw gebeurd. Zeker in de online cultuur, waar we makkelijk foto’s, filmpjes en muziek kunnen uploaden, downloaden of sharen. Het lijkt wel of rechten als auteursrechten of portretrecht daar van geen tel meer zijn. Vergis je niet: ze gelden daar evenzeer.
Portretrecht
Het portretrecht komt erop neer dat je altijd toestemming moet hebben als je een afbeelding, een foto, een filmpje, … van iemand maakt of verspreidt. Je mag dus niet zomaar een foto mag maken van een toneelopvoering, een optreden, een repetitie zonder de toestemming van wie erop staat. Die toestemming wordt best expliciet gegeven, maar kan ook impliciet zijn. Wie bijvoorbeeld poseert voor een groepsfoto geeft impliciet toestemming voor die foto.
Heb je die toestemming, dan moet je ook afspreken waarvoor die foto gebruikt wordt: voor een website, voor sociale media, een tijdschrift, voor privégebruik, … Als je de foto opnieuw wil gebruiken, moet je opnieuw afspraken maken. Heb je toestemming om bijvoorbeeld een foto op een website te plaatsen, dan wil dat niet zeggen dat je die ook op facebook mag plaatsen of in een tijdschrift of op een andere website.
Voor publieke personen (politici, maar ook mensen uit de cultuurwereld: auteurs, acteurs, muzikanten) geldt het portretrecht minder strikt: bij de uitoefening van hun activiteiten kan men veronderstellen dat ze impliciet toestemming geven om gefotografeerd te worden. Maar ook daar gelden regels: foto’s maken bij opvoeringen en concerten is vaak expliciet verboden.
Auteursrecht
Het auteursrecht beschermt alle originele werken van ‘letterkunde, wetenschap of kunst’. Dat is een zeer breed domein: boeken, muziek, kunstwerken, acteerprestaties, architectuur, aardrijkskundige kaarten, foto’s, films, databanken, computerprogramma’s, … Het maakt niet uit of het werk artistieke kwaliteit heeft, het moet enkel de originele stempel van de auteur dragen.
Het auteursrecht wordt automatisch toegekend. De auteur hoeft dus geen enkele stap te ondernemen om auteursrechten te doen gelden.
De auteursrechten omvatten morele rechten en vermogensrechten
De morele rechten zijn (in principe) onvervreemdbaar: ze blijven altijd in handen van de auteur. Het gaat over:
- Het recht op bekendmaking. Alleen de auteur beslist of een werk publiek gemaakt kan worden.
- Het recht op naamsvermelding. Alleen de auteur beslist of en hoe zijn of haar naam op het werk wordt vermeld: met de eigen naam, met een pseudoniem, of anoniem. Omgekeerd mag zijn of haar naam of pseudoniem niet vermeld worden op een werk dat niet van zijn of haar hand is.
- Het recht op integriteit. Het werk mag niet zonder toestemming van de auteur veranderd of aangepast worden. Voor sommige toneel- of muziekopvoeringen beperkt dat de mogelijkheden voor de uitvoerende kunstenaars (regisseurs, acteurs, dirigenten, muzikanten).
De vermogensrechten gaan vooral over de exploitatie van het werk. Deze rechten kunnen wel overgedragen worden.
- Het recht op reproductie en adaptie (bijvoorbeeld het digitaliseren van een fotoafdruk, of het vertalen van een boek).
- Het recht op distributie en invoer van het werk.
- Het recht op verhuur- en uitleen.
- Het recht van mededeling aan het publiek (bvb. via een voorstelling, een concert, een radiouitzending, …).
Termijn
Het auteursrecht geldt van af het ontstaan van een werk tot 70 jaar na het overlijden van de auteur. Na het overlijden krijgen de erfgenamen automatisch de auteursrechten. 70 jaar na het overlijden komt het werk terecht in het ‘publieke domein’.
In orde zijn met auteurs- en portretrecht
Als je iets wil publiceren en verspreiden, dan moet je ervoor zorgen dat je geen inbreuken maakt op het auteurs- of portretrecht door toestemming te vragen aan alle betrokkenen. Dat heet het ‘klaren van rechten’. Dat is niet makkelijk, maar bij ‘Meer weten’ hieronder vind je een aantal handleidingen voor het klaren van rechten.
Meer weten
- Weet welke rechten er rusten op documenten en objecten in je archief en/of collecties.
- Klaar de rechten op documenten en objecten.
- Cultuurloket geeft zakelijk en juridisch advies voor de cultuursector. Ook bij hen vind je heel wat informatie over rechten.
Praktijkvoorbeeld
Omgang met rechten in de Transit-collectie.