Uitpakken met je erfgoed

Maak het vindbaar

Je erfgoed kan een schat aan informatie bevatten voor onderzoekers, tentoonstellingsmakers, nieuwsgierigen en liefhebbers. Een eenvoudige stap om je erfgoed bekend te maken, is door registratie of aanmelding op veel gebruikte platformen.

Gooi je erfgoed online

Het web biedt oneindig veel mogelijkheden om je erfgoed op een fraaie en creatieve manier te tonen aan een breed publiek, en zo bekender te maken. Beschikbare tools ontwikkelen zich echter zo snel, dat ze snel verouderd zijn. We geven je daarom geen exhaustieve lijst van mogelijke tools, maar wel een paar tips en voorbeelden. 

Een gouden tip is om tools en software te kiezen op basis van je doelstellingen, je eigen technologische bagage en de digitale geletterdheid van de groep waarmee je werkt. Denk bij het opmaken van online verhalen, expo’s of tijdlijnen ook steeds aan bewaring ervan: download je creatie en maak er een back-up van.

Ken je rechten

Wat laat ik horen? Hoeveel laat ik zien? Wat laat ik lezen?

Dat hangt af van welke rechten je hebt op het materiaal: een inbreuk op de rechten is gauw gebeurd. Zeker in de online cultuur, waar we makkelijk foto’s, filmpjes en muziek kunnen uploaden, downloaden of sharen. Het lijkt wel of rechten als auteursrechten of portretrecht daar van geen tel meer zijn. Vergis je niet: ze gelden daar evenzeer.

Portretrecht

Het portretrecht komt erop neer dat je altijd toestemming moet hebben als je een afbeelding, een foto, een filmpje, … van iemand maakt of verspreidt. Je mag dus niet zomaar een foto mag maken van een toneelopvoering, een optreden, een repetitie zonder de toestemming van wie erop staat. Die toestemming wordt best expliciet gegeven, maar kan ook impliciet zijn. Wie bijvoorbeeld poseert voor een groepsfoto geeft impliciet toestemming voor die foto.

Heb je die toestemming, dan moet je ook afspreken waarvoor die foto gebruikt wordt: voor een website, voor sociale media, een tijdschrift, voor privégebruik, … Als je de foto opnieuw wil gebruiken, moet je opnieuw afspraken maken. Heb je toestemming om bijvoorbeeld een foto op een website te plaatsen, dan wil dat niet zeggen dat je die ook op facebook mag plaatsen of in een tijdschrift of op een andere website.

Voor publieke personen (politici, maar ook mensen uit de cultuurwereld: auteurs, acteurs, muzikanten) geldt het portretrecht minder strikt: bij de uitoefening van hun activiteiten kan men veronderstellen dat ze impliciet toestemming geven om gefotografeerd te worden. Maar ook daar gelden regels: foto’s maken bij opvoeringen en concerten is vaak expliciet verboden. 

Auteursrecht

Het auteursrecht beschermt alle originele werken van ​‘letterkunde, wetenschap of kunst’. Dat is een zeer breed domein: boeken, muziek, kunstwerken, acteerprestaties, architectuur, aardrijkskundige kaarten, foto’s, films, databanken, computerprogramma’s, … Het maakt niet uit of het werk artistieke kwaliteit heeft, het moet enkel de originele stempel van de auteur dragen. 

Het auteursrecht wordt automatisch toegekend. De auteur hoeft dus geen enkele stap te ondernemen om auteursrechten te doen gelden.

De auteursrechten omvatten morele rechten en vermogensrechten 

De morele rechten zijn (in principe) onvervreemdbaar: ze blijven altijd in handen van de auteur. Het gaat over:

• Het recht op bekendmaking. Alleen de auteur beslist of een werk publiek gemaakt kan worden. 
• Het recht op naamsvermelding. Alleen de auteur beslist of en hoe zijn of haar naam op het werk wordt vermeld: met de eigen naam, met een pseudoniem, of anoniem. Omgekeerd mag zijn of haar naam of pseudoniem niet vermeld worden op een werk dat niet van zijn of haar hand is.
• Het recht op integriteit. Het werk mag niet zonder toestemming van de auteur veranderd of aangepast worden. Voor sommige toneel- of muziekopvoeringen beperkt dat de mogelijkheden voor de uitvoerende kunstenaars (regisseurs, acteurs, dirigenten, muzikanten).
  

De vermogensrechten gaan vooral over de exploitatie van het werk. Deze rechten kunnen wel overgedragen worden.

• Het recht op reproductie en adaptie (bijvoorbeeld het digitaliseren van een fotoafdruk, of het vertalen van een boek).
• Het recht op distributie en invoer van het werk.
• Het recht op verhuur- en uitleen. 
• Het recht van mededeling aan het publiek (bvb. via een voorstelling, een concert, een radiouitzending, …).

Termijn

Het auteursrecht geldt van af het ontstaan van een werk tot 70 jaar na het overlijden van de auteur. Na het overlijden krijgen de erfgenamen automatisch de auteursrechten. 70 jaar na het overlijden komt het werk terecht in het ​‘publieke domein’. 

In orde zijn met auteurs- en portretrecht

Als je iets wil publiceren en verspreiden, dan moet je ervoor zorgen dat je geen inbreuken maakt op het auteurs- of portretrecht door toestemming te vragen aan alle betrokkenen. Dat heet het ​‘klaren van rechten’. Dat is niet makkelijk, maar bij ​‘Meer weten’ hieronder vind je een aantal handleidingen voor het klaren van rechten.

Meer weten

• Weet welke rechten er rusten op documenten en objecten in je archief en/​of collecties.
  
• Klaar de rechten op documenten en objecten.
• Cultuurloket geeft zakelijk en juridisch advies voor de cultuursector. Ook bij hen vind je heel wat informatie over rechten.
  

Praktijkvoorbeeld

Omgang met rechten in de Transit-collectie.