Wegwijs

De cultureel-erfgoedsector in Vlaanderen en Brussel telt verschillende instellingen, organisaties en verenigingen die zich elke dag opnieuw inzetten voor de duurzame zorg voor ons cultureel erfgoed en die alles in het werk stellen om dit erfgoed door te geven aan volgende generaties.

CEMPER zet zich binnen die sector in voor de toekomst van muziek- en podiumerfgoed.

Instellingen met een collectie: musea, archieven en erfgoedbibliotheken

Als men aan cultureel erfgoed denkt, denkt men wellicht aan deze instellingen. Zowel musea, archieven als erfgoedbibliotheken beheren collecties (van kunstwerken, historische objecten, openbare en privé-archieven, boeken … ) voor de ​‘eeuwigheid’. Zij zorgen ervoor dat de toekomstige generaties al deze zaken nog kunnen bewonderen, bestuderen en er inspiratie uit kunnen halen.

Verschillende van deze instellingen beheren belangrijke en interessante muziek- en podiumkunstencollecties.

Cultureel-erfgoedorganisaties met een dienstverlenende rol

Er zijn ook erfgoedorganisaties die geen collectie beheren, maar diensten verlenen binnen Vlaanderen en Brussel. Zij richten zich op erfgoed rond een bepaald thema of erfgoed van een bepaalde soort. De dienstverlenende rol van CEMPER ligt bij het muziek- en podiumerfgoed.

Andere dienstverlenende organisaties zijn:

• Archiefpunt: archivalisch erfgoed;
• Bokrijk Vakmanschap & Erfgoed: ambachten, vakmanschap en techniek;
• CAG (Centrum voor Agrarische Geschiedenis): landbouw, voeding en landelijk leven;
• CKV (Centrum Kunstarchieven Vlaanderen): beeldende kunstarchieven;
• ETWIE: technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed;
• Histories: erfgoedvrijwilligers, feesten, rituelen en sociale gebruiken;
• meemoo: digitaal erfgoed;
• PARCUM: religieus en levensbeschouwelijk erfgoed; 
• TOON: zorg en welzijn;
• VAi (Vlaams Architectuurinstituut) Kenniscentrum: architectuur en omgeving;
• Vlaamse Erfgoedbibliotheken: collectiebeherende instellingen met bibliothecair erfgoed;
• Werkplaats immaterieel erfgoed: immaterieel erfgoed.

Erfgoedcellen: dienstverlenende rollen op regionaal niveau

De erfgoedcellen werken op lokaal vlak: in een stad of voor een aantal gemeenten. De erfgoedcellen zijn stevig verankerd in de regio. Ze ondersteunen de lokale verenigingen, bevorderen de samenwerking tussen diverse erfgoedinstellingen, bouwen netwerken uit en stimuleren de cultureel-erfgoedwerking met allerlei initiatieven. 

Meer dan de helft van de Vlaamse steden en gemeenten kunnen genieten van de dienstverlening van een erfgoedcel.

Erfgoedverenigingen

In Vlaanderen en Brussel zijn er honderden erfgoedverenigingen actief die heel wat waardevol erfgoedwerk verzetten. Het gaat over verenigingen van professionele en amateuronderzoekers (historici, archeologen, volkskundigen, heemkundigen, genealogen …), erfgoedverzorgers en ‑bemiddelaars. Samen bewaren zij heel wat lokaal erfgoed in documentatiecentra of musea, dat anders vaak verloren zou gaan. Bovendien mobiliseren zij de lokale gemeenschap rond erfgoedthema’s en brengen zij erfgoed onder de aandacht via hun publicaties, gidsbeurten, allerhande ledenactiviteiten en tentoonstellingen.

Steunpunt voor cultureel erfgoed 

Tot slot is er FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed. Het steunpunt staat ter beschikking voor de hele cultureel-erfgoedsector. Het doel van het steunpunt is om op basis van zijn kerntaken (praktijkondersteuning, praktijkontwikkeling en beeldvorming en communicatie) cultureel-erfgoedactoren, lokale en provinciale besturen en beheerders van cultureel erfgoed te ondersteunen en de ontwikkeling van het cultureel-erfgoedveld te stimuleren.

Het steunpunt verwerkt informatie vanuit verschillende hoeken (het beleid, het buitenland …) en geeft dit door aan de erfgoedsector. Het zorgt ervoor dat deze sector zich hierdoor ontwikkelt in de richting van de doelstellingen van het cultureel-erfgoedbeleid van de Vlaamse Gemeenschap. Het steunpunt is hierdoor een belangrijke partner van de Vlaamse overheid.

De kunstensector zet zich in voor het culturele en artistieke leven in Vlaanderen en Brussel en richt zich hierbij zowel tot professionals als niet-professionals. 

Steunpunten en andere organisaties die van belang zijn voor muziek en podiumkunsten zijn:

• Circuscentrum: circussector;
• Cultuurloket: zakelijke ondersteuning;
• Danspunt: dans in de vrije tijd;
• De Federatie: belangenbehartiger voor sociaal-cultureel werk en amateurkunsten;
• Koor&Stem: vocale muziek;
• Kunstenpunt: professionele beeldende kunsten, podiumkunsten en klassieke muziek;
• Muziekmozaiëk: folk en jazz;
• OPENDOEK: theater in de vrije tijd;
• OP/TIL: bovenlokale cultuur (over de grenzen van gemeenten heen);
• VLAMO (Vlaamse Amateurmuziekorganisatie): instrumentale muziek in de vrije tijd;
• VI​.BE: lichte muziek.

Internationale netwerken richten zich op het delen van kennis en ervaringen met betrekking tot de zorg voor en omgang met het erfgoed van muziek en podiumkunsten:

• CIMCIM (International Committee for Museums and Collections of Instruments and Music) is een organisatie van musea en museumprofessionals die instrumenten en muziek bewaren;
  • CIMCIM is een afdeling van ICOM (International Council of Museums);
  • De lokale afdeling van ICOM is ICOM Belgium Flanders;
• EFN (European Folk Network) is een netwerk dat traditionele muziek en gerelateerde podiumkunsten uit en in Europa ondersteunt door hen meer zichtbaarheid te geven, opvoeringsmogelijkheden te creëren en betrokkenen met elkaar in contact te brengen.;
• ENICPA (European Network of Information Centres for Performing Arts) is een netwerk van specialisten uit Europa op het gebied van informatie, documentatie en collecties van podiumkunsten;
• IAML (International Association of Music Libraries, Archives and Documentation Centres) is de internationale koepelorganisatie van muziekbibliotheken, ‑archieven en ‑documentatiecentra;
  • IAML is ook lid van IFLA (International Federation of Library Associations and Institutions), ICA (International Council on Archives), EBLIDA (European Bureau of Library, Information and Documentation Associations) en IMC (International Music Council);
• IASA (International Association of Sound and Audiovisual Archives) is netwerk van archieven die geluidsopnames en audiovisueel materiaal bewaren;
• ICTMD (International Council for Traditional Music and Dance) is een organisatie die de studie, praktijk, documentatie, borging en verspreiding van traditionele muziek en dans van over heel de wereld bevordert;
  • De lokale afdeling van ICTMD is ICTMD Belgium;
• SIBMAS (International Association of Libraries and Museums of the Performing Arts) brengt individuen en organisaties van over de hele wereld bij elkaar om kennis en expertise rond podiumkunstenerfgoed uit te wisselen. Het netwerk geeft meer zichtbaarheid aan podiumkunstenerfgoed, bevordert wereldwijde samenwerking en stimuleert onderzoek;
• UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization) bevordert internationale samenwerking op het gebied van onderwijs, wetenschappen, cultuur, communicatie en informatie;
  • De lokale afdeling van UNESCO is UNESCO Vlaanderen.

CEMPER is lid van een aantal van deze en neemt regelmatig deel aan bijeenkomsten.

Je kan op verschillende manieren middelen zoeken voor je erfgoedproject. Zo zijn er uitleendiensten waar je materiaal kan lenen en kan je je project financieren met behulp van overheidssubsidies, aanvullende financiering of financiële instrumenten.

Uitleendiensten

Ben je op zoek naar materiaal voor erfgoedzorg, zoals een datalogger voor temperatuur, een museumstofzuiger of een fotografieset? De Uitleendienst Erfgoed ontleent materiaal aan organisaties uit de cultureel-erfgoedsector om hen te ondersteunen bij het beheer van hun erfgoedcollectie. Deze uitleendienst is een initiatief van FARO en brengt het aanbod van partners uit de sector samen.

Tentoonstellingsmateriaal, audiovisueel materiaal of organisatorisch materiaal kan je vaak ook lokaal huren. Ga na of er een uitleendienst is bij je lokale erfgoedcel, bij je stad of gemeente, of bij je provincie.

Projectsubsidies

Diverse overheidsinstellingen geven subsidies voor erfgoedprojecten. De mogelijkheden hiervoor vertrekken altijd vanuit de geografische reikwijdte van het project. Daarom is het belangrijk om eerst na te gaan of jouw project een internationale, landelijke, bovenlokale of lokale uitstraling heeft. 

• Voor internationale, landelijke of bovenlokale projecten biedt Cultuurloket een handig overzicht van subsidiemogelijkheden.
• De subsidiezoeker van de Vlaamse overheid is een goed vertrekpunt voor erfgoedinitiatieven met een uitgesproken landelijke of internationale reikwijdte.
• Voor lokale projectsubsidies check je best eerst of er een erfgoedcel actief is in jouw regio. Zij weten welke financieringsmogelijkheden er zijn op lokaal niveau. Je kan ook navraag doen bij de dienst cultuur of vrije tijd van je stad of gemeente.

Let wel: Subsidies zijn misschien niet voor elk project de juiste oplossing. De tijdsinvestering die er nodig is voor de aanvraag en de opvolging, weegt niet altijd op tegen het bedrag dat er tegenover staat. Samenwerkingen (met andere organisaties, met erfgoedinstellingen), of het aantrekken van stagiairs, studenten of vrijwilligers, kunnen misschien ook oplossingen zijn.

Impulsen voor amateurkunsten 

Koepelorganisaties voor amateurkunsten geven binnen het Amateurkunstendecreet (financiële) impulsen in het kader van talentontwikkeling. Daarvoor kan je terecht bij:

• CODE DANS van Danspunt voor dansprojecten;
• Koor&Stem voor koren;
• Muziekmozaiëk voor muzikanten en groepen binnen folk en jazz;
• OPENDOEK voor theatergezelschappen en artiesten;
• VLAMO voor muziekverenigingen en beoefenaars van instrumentale muziek;
• First Aid van VI​.BE voor startende bands, solo acts, producers en dj’s.

Crowdfunding en mecenaat

Soms is het de moeite om aanvullende financiering te zoeken bij het brede publiek of bij een filantropische stichting.

• Heb je onvoldoende startkapitaal voor een project én heb je een breed netwerk, dan kan je crowdfunding overwegen. Onder het mom van ​‘vele kleintjes maken een grote’ investeert elk individu een klein bedrag, waarvan de optelsom resulteert in het totale startkapitaal. Laat je alvast inspireren door het Nederlandse crowdfundingplatform voordekunst. Andere mogelijke platformen vind je op de website van Cultuurloket.
• Heb je plannen voor een creatief en innovatief project ten dienste van de samenleving? Dan kan je overwegen een culturele mecenaatsrekening te openen bij de Koning Boudewijnstichting. Giften vanaf 40 euro zijn fiscaal aftrekbaar en je project krijgt op slag meer zichtbaarheid.
• Het kan ook nuttig zijn om eens te kijken naar andere filantropische stichtingen die over fondsen beschikken. In België bestaan er om en bij de 2.000 van zulke stichtingen. Onmogelijk om ze allemaal op te lijsten, maar de Fondsenwijzer van Cultuurloket kan wel als inspiratiebron dienen.

Aantrekkelijke leningen

Voor professionele actoren uit de cultuursector die geen krediet kunnen krijgen bij een bank, biedt de Vlaamse overheid cultuurkredieten aan. Een cultuurkrediet is een krediet vanaf 5.000 euro tot maximaal 100.000 euro. Je kan deze kredietvorm inzetten voor je organisatie of voor een specifiek project.

Heb je een suikeroom of ‑tante die gelooft in je project? Dan is de winwinlening interessant. De winwinlening is een fiscale maatregel van de Vlaamse overheid om particulieren fiscaal aan te moedigen om geldmiddelen ter beschikking te stellen aan kleine en middelgrote ondernemingen.

Wil je je slaagkansen op financiering vergroten? Klop dan aan bij CEMPER om je project op erfgoedvlak scherper te krijgen. Voor financieel advies (opmaak begroting, investeringsplan, etc.) of advies over bovenstaande instrumenten kan je terecht bij Cultuurloket.