Wie houdt zich in Vlaanderen bezig met (het erfgoed van) decors en scenografie?

Eerst en vooral worden er heel wat decorstukken bewaard in schouwburgen en theaterhuizen doorheen Vlaanderen. De Koninklijke stadsschouwburg in Brugge heeft bijvoorbeeld een museale kelderruimte waarin enkele decorstukken tentoongesteld staan. Deze kelder wordt mee betrokken tijdens rondleidingen voor scholen, waardoor de stukken een zeker educatief gehalte krijgen. Een andere schouwburg, namelijk die van Kortrijk, beschikt dan weer over de grootste decorcollectie van Europa. Het gaat om een groot aantal decorstukken van Albert Dubosq. Hij was een Belgische decorontwerper uit de eerste helft van de twintigste eeuw, die enkele decorstukken maakte in opdracht van de schouwburg. Een deel van de collectie bevindt zich in het erfgoeddepot Tresoor, terwijl de schouwburg een ander deel van de decorstukken onder het podium bewaart. De schouwburg probeert de decors hedendaagse invullingen te geven (én met succes). De decors werden gerecycleerd in onder meer de voorstelling Artaserse van het conservatorium Antwerpen, de voorstelling A night in Venice van het Kortrijks lyrisch toneel en vormden de achtergrond bij de Vlaamse cultuurprijzen. In 2021 maakte het decorstuk Fôret Asiatique van Dubosq deel uit van één van de werken van het Paradise Festival in Kortrijk. Het decor was te bezichtigen op het schouwburgplein. Vijf decorstukken werden in 2018 overigens toegevoegd aan de Vlaamse Topstukkenlijst.

De Koninklijke Muntschouwburg in Brussel bezit dan weer een collectie van acht decordoeken die lange tijd verscholen lagen in het Cultuurcentrum van Strombeek en pas in 2019 opgerakeld werden. De schouwburg bezit daarnaast een aangroeiende collectie van theatermaquettes, die de schouwburg in hun archief bewaart in op maat gemaakte dozen. De maquettes zijn tevens online te raadplegen via C.A.R.M.E.N., het digitale archief van de Munt.

Het erfgoed wordt eveneens doorgegeven in de commerciële sector. Dat bewijst het bedrijf Showtex: in 2001 nam de firma W.Beyne & Zonen over, dat zich bezighield met decors te schilderen. Showtex nam alle doeken over, die iedereen kan huren. De huurders geven de doeken een nieuwe invulling, waardoor het erfgoed herademt en herleeft.

Archiefinstellingen kunnen evengoed niet over het hoofd gezien worden. Het Letterenhuis in Antwerpen, het literaire archief van Vlaanderen, bezit enkele archieven van decor- en kostuumontwerpers. Eén van die ontwerpers is John Bogaerts, geboren in 1940 in Borgerhout. Hij verzorgde de scenografie voor onder meer het Ballet van Vlaanderen en theatergezelschappen uit zijn geboortestad. Het Vlaams Architectuur Insituut, kortweg het VAI, houdt zich als collectiebeherende erfgoedorganisatie eveneens bezig met het scenografisch erfgoed. De organisatie bezit namelijk een architectuurarchief dat nog elk jaar aangroeit.

Archiefpunt, een dienstverlenende organisatie voor privéarchieven en ‑collecties in Vlaanderen en Brussel, zorgt voor een goed overzicht van de aanwezige archieven in onze contreien. Het kan gaan om archieven van gevestigde theatergezelschappen; al zijn archieven van amateurtheatergroepen en particulieren vaak de grootste onderbelichte groep. Talrijke decorstukken liggen op verscholen plekken, onder de radar van CEMPER. Enkele van deze privécollecties die decorstukken herbergen, zijn terug te vinden via Archiefbank, de databank van Archiefpunt. Het gaat onder meer om archieven van theater Hutsepot, theater Nivo en theater Van den Berghe. Sommige archieven liggen in instanties als het Letterenhuis, terwijl anderen nog in het huis van de persoon in kwestie liggen.

Scenografie is een beroep met zijn eigen institutionalisering. Voorbeelden van organisaties die het belang van scenografie op de kaart zetten, zijn Decoratelier en Ruimtevaarders. Decoratelier is opgericht door Jozef Wouters en bevindt zich in Brussel. Het atelier wil een ontmoetingsplaats zijn voor kunstenaars met verschillende achtergronden die door het contact met elkaar kennis uitwisselen. Ruimtevaarders is een samenwerking tussen twee scenografen, Karolien de Schepper en Christophe Engels. Sinds een gezamenlijke opdracht voor Het Theaterfestival in 2008 werken ze nauwgezet samen aan nieuwe decors, voor zowel tentoonstellingen als voorstellingen.

Er zijn twee koepelverenigingen die zich inzetten voor het beroep van scenografie. OISTAT is de internationale vereniging voor scenografen, theaterarchitecten en techniekers. De organisatie werd in 1986 opgericht in Praag en is uitgegroeid tot een globaal netwerk dat inzet op transnationale samenwerkingen. De lokale tegenhanger van OISTAT is STEPP vzw, het steunpunt voor productionele, ontwerpende, en technische krachten van de brede culturele sector. STEPP belicht het belang van scenografie in hun tijdschrift en zet in op werkgroepen met mensen uit de sector.

Daarnaast zijn er verscheidene onderwijsinstellingen die een opleiding Scenografie organiseren. In het deeltijds kunstonderwijs is het mogelijk om Scenografie te volgen aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten in Antwerpen. Er zijn ook afstudeerrichtingen in het hoger onderwijs die zich toeleggen op scenografie. De Universiteit van Hasselt biedt binnen de opleiding Interieurarchitectuur een Master Scenografie aan, terwijl de Academie voor theater en Dans in Amsterdam een bachelor wijdt aan Scenografie. Enkele richtingen die Scenografie betrekken in hun curriculum zijn Interieurvormgeving aan het KASK School of Arts en de Luca School of Arts, en Ontwerp en constructie aan de Thomas More Hogeschool.