Home Projecten Focus Vakmanschap

Focus Vakmanschap

2021 – 2023

Vakmanschap leeft in de hoofden, handen en harten van vakmensen. Het is een passie en soms broodwinning die deel uitmaakt van het immaterieel erfgoed in Vlaanderen. Het is van groot belang dat deze kennis en kunde, die in het verleden ontstond en vandaag nog leeft, doorgegeven wordt aan toekomstige generaties. Daarom sloegen Bokrijk | Vakmanschap & Erfgoed, CAG, CEMPER, Histories, PARCUM, ETWIE, FARO en Werkplaats immaterieel erfgoed de handen in elkaar voor het project Focus Vakmanschap.

Focus Vakmanschap resulteerde in een toolbox waarin we een methodologie aanreiken voor het documenteren, delen en activeren van vakmanschap. Samen met de gemeenschappen en videast Alexander Kerkhof werkte elke erfgoedorganisatie één of meerdere vakmanschappen uit als casestudie. Vanuit die ervaring werkten de partners verder aan de methodologie.

Marc Reymen was al langer op zoek naar manieren om zijn ambacht te documenteren | © Femke den Hollander

Draailierbouw stap voor stap gedocumenteerd

CEMPER speelde met dit project in op een vraag die we eerder ontvingen van instrumentenbouwer Marc Reymen. Marc was al langer op zoek naar manieren om het bouwproces van een draailier te documenteren. Dit in functie van het doorgeven van zijn ambacht. Focus Vakmanschap gaf ons de mogelijkheid om hem in dat documentatieproces te begeleiden, in samenwerking met een professionele videast.

Marc wil op verschillende manieren de leercurve voor toekomstige bouwers vereenvoudigen. Zo leerde Resonant (nu CEMPER) Marc kennen in 2018 naar aanloop van zijn succesvolle aanvraag voor een beurs voor het doorgeven van vakmanschap in een meester-leerlingtraject van de Vlaamse overheid. Marc zijn aanstekelijk enthousiasme om de draailierbouw levendig te houden en door te geven aan de komende generaties is de basis voor onze samenwerking. Daarom zetten we ook met dit project in op de erfgoedfunctie borgen’, dat is bewust actie ondernemen om te zorgen dat mensen je erfgoed kennen en dat nieuwe generaties goesting krijgen om mee te doen. Dat ze met voldoende kennis in handen de toekomst van je immaterieel erfgoed kunnen verzekeren (Werkplaats Immaterieel Erfgoed).

Als draailierbouwer heeft Marc kennis over de nodige materialen en gereedschappen | © Femke den Hollander

Om dit te doen maakten we instructievideo’s waarin Marc stap voor stap uitlegt en toont hoe je een hoe je een luitvormige Franse draailier bouwt. Dit documentatietraject resulteerde in een 30-tal uren aan videomateriaal, overzichtelijk onderverdeeld in hoofdstukken. Deze video’s zullen gepubliceerd worden op ons YouTube kanaal.

Marc bouwde zijn vakkennis op aan de hand van diverse opleidingen. Zo volgde hij cursussen viool- en luitbouw in het binnenland en een opleiding draailierbouw en houtsculptuur in het buitenland. Daarnaast bestudeert hij tekeningen van bestaande instrumenten in musea. Marc zet museumplannen om in een bouwplan om op basis daarvan een instrument te vervaardigen, die hij vervolgens correct afstelt. Hij besteedt veel aandacht aan het onderhouden en herstellen van draailieren. Als draailierbouwer heeft hij een uitgebreide kennis over materialen en gereedschappen. Dankzij zijn jarenlange ervaring weet hij welk materiaal nodig is en hoe hiermee te werken, maar ook waar hij de juiste materialen kan vinden. Het ontwikkelen van zijn eigen hulpmiddelen en tools maakt deel uit van het bouwproces. Al die kennis en kunde wil Marc niet verloren laten gaan en vind je dus terug in de video’s.

Marc bouwt een luitvormige Franse draailier | © Femke den Hollander

Ontdek de trailer

Draailierdag

Dit project bleef niet bij het documenteren van draailierbouw. Focus Vakmanschap zette ook in op het activeren van de erfgoedgemeenschap rond dat vakmanschap. Doorheen het traject bleek namelijk dat er veel passie en expertise over de draailier verdeeld is over verschillende actoren uit de draailierscene, dit zowel onder bouwers als spelers. Het is de droom van velen van hen dat deze kennis en kunde doorgegeven wordt aan toekomstige generaties. Bij CEMPER voelden we dan ook de nood van draailierspelers en –bouwers om samen te komen en hun passie met elkaar te kunnen delen. De draailierdag was hiervoor een eerste geslaagde aanzet.

Samenspeelmoment op de draailierdag | © Patrick Clerens

Toolbox

Het resultaat van Focus Vakmanschap is een methodologie om het immaterieel erfgoed van vakmanschappen audiovisueel te documenteren, te delen en te activeren. Tijdens het slotmoment op 25 november werd de methodologie gelanceerd via een handige online toolbox. 

Deze toolbox laat zien hoe film op verschillende manieren kan bijdragen aan het borgen van immaterieel erfgoed en vakmanschap: om te leren hoe het werkt’, om het te bestuderen of te onderzoeken, om het zichtbaarheid te geven of te promoten, of voor educatie … De methodologie leert ons hoe elk van deze erfgoedfuncties ook een andere benadering van filmen en monteren vereisen. De praktische tips helpen je om zelf aan de slag te gaan met elk van deze benaderingen.

In de toolbox lees je ook over de ervaringen van CEMPER, Marc en Alexander. De conclusie? Het maken van instructievideo’s is een intens en complex proces. Er is een enorme veelheid aan stappen in het bouwproces. Deze informatie moet allemaal duidelijk overgebracht worden in de video’s. Daarvoor is veel afstemming tussen alle partijen van cruciaal belang. Een goede voorbereiding en het opvolgen van een duidelijk stappenplan waren belangrijke tools, terwijl ook de nodige flexibiliteit een must bleek. Wees er ook van bewust dat deze filmmethodiek tijdrovend is: het documentatieproces duurt minstens even lang als het maken van een instrument. Deze investeringen resulteerden in een mooi resultaat waarmee zowel Marc als vele anderen verder aan de slag kan om dit vakmanschap verder te doen floreren.

Magazine

In het magazine Focus Vakmanschap krijg je een blik achter de schermen van het project. 

Videast Alexander Kerkhof ging ruim twee jaar lang op pad. Volg zijn spoor en duik mee in het verhaal van alle partners en de verschillende erfgoedgemeenschappen.

Ontdek alle casestudies

Op de projectwebsite van Bokrijk | Focus Vakmanschap vind je meer informatie over het project en de casestudies van alle partners.

Projectmedewerker

Immaterieel erfgoed Debora Plouy Mail Debora Plouy