Terugblik op de draailierdag
Op zaterdag 30 september 2023 organiseerde CEMPER met ondersteuning van Muziekmozaïek een draailierdag. Het was een netwerkmoment voor draailierspelers, -bouwers en -liefhebbers, gevuld met lezingen, interessante debatten, optredens en zo veel meer.
Focus Vakmanschap
Vakmanschap en muziek leven in de hoofden, handen en harten van mensen. Het is een passie en soms broodwinning die deel uitmaakt van het immaterieel erfgoed. Voor het project Focus Vakmanschap, in samenwerking met Bokrijk I Vakmanschap & Erfgoed, speelde CEMPER in op een vraag van instrumentenbouwer Marc Reymen. Hij was al langer op zoek naar manieren om het bouwproces van een draailier te documenteren om zijn ambacht door te geven. Marc wil de leercurve voor toekomstige bouwers vereenvoudigen. Daarom zetten we in op de erfgoedfunctie ‘borgen’. We maken instructiefilmpjes waarin Marc stap voor stap uitlegt hoe je een luitvormige Franse draailier bouwt. Zijn enthousiasme om de draailierbouw levendig te houden en door te geven vormt de basis van onze samenwerking.
Doorheen dat traject bleek dat er veel passie en expertise over de draailier verdeeld is over verschillende actoren uit de draailierscene, dit zowel onder bouwers als spelers. Het is van groot belang dat deze kennis en kunde, die in het verleden ontstond en vandaag nog leeft, kan doorgegeven worden aan toekomstige generaties. We voelden de nood van draailierspelers en –bouwers om samen te komen en hun passie met elkaar te delen. De draailierdag was hiervoor een eerste aanzet.
Presentaties tijdens de draailierdag
‘s Ochtends heette Lieve De Saedeleer van Bokrijk ons van harte welkom in het kasteel waar hun werking rond vakmanschap & erfgoed gehuisvest is. Het project Focus Vakmanschap werd kort toegelicht. Dit werd gevolgd door enkele boeiende lezingen.
We stelden zelf de werking van CEMPER rond immaterieel erfgoed voor. De nadruk lag vooral op het traject met Marc en hoe we het voorbije jaar, één dag per week, een volledige draailier gebouwd zagen worden. De rol van CEMPER lag hier vooral in het coördinerende werk; we hielden het draaiboek bij en volgde elke stap op de voet, om te zorgen dat niets overgeslagen werd en zodat alles duidelijk was. De presentatie sloot af met de première van de trailer van dit documentatietraject.
Thomas Hoste gidste ons door het interessante aanbod van Muziekmozaïek. Hij lichtte toe wat Muziekmozaïek Folk & Jazz is en maakte een selectie van de vele projecten die ze doen. Zo sprak hij over het Vonkfestival, What the Folk?!, het Luisterplein op de Gentse Feesten, Gooikoorts in Gooik, Ethno Flanders, het Driekoningenbal en last but not least de stages voor Traditionele Volksmuziek, waar je onder andere draailier kan leren spelen. Voor vele aanwezigen waren enkele van deze projecten bekend, maar we leerden ook heel wat nieuwe en interessante evenementen kennen. Tot slot vertelde Thomas over de huurinstrumenten die Muziekmozaïek aanbiedt. Bijzonder daarbij waren de Nerdy Gurdies, tien kleurrijke draailieren die Muziekmozaïek liet maken om in te zetten tijdens stages of andere lesmomenten voor kinderen.
Daarna gaf René Meeuws ons een inzicht in het ontstaan en de werking van Stichting Draailier en Doedelzak in Nederland. Het begon met een draailiercontactdag in 1981 en een weekend voor bourdoninstrumenten in 1984. Die initiatieven werden samengegoten in één organisatie die tot op vandaag lessen, studiedagen en weekends voor draailier en doedelzak organiseren, alsook dansworkshops voor familieleden die zonder instrument naar de weekends meekomen. Ondanks het wegvallen van de bescheiden subsidies van het Ministerie van Cultuur in de jaren 90, biedt de stichting de nodige continuïteit op didactisch en programmatorisch vlak. Zo organiseren ze maandelijkse cursussen van de herfst tot in het voorjaar met vaste docenten. Met de opbrengst van een cassette die de docenten uitbrachten, kon de stichting enkele instrumenten aankopen die ze dan weer te huur aanbieden. Een must om nieuwe spelers op gang te helpen.
De lezing van René was voor Pieter Lauwers de ideale gelegenheid om daarna de Vlaamse draailierwereld op te roepen om zich te verenigen en samen verdere stappen te ondernemen. Volgens Pieter is er een pak kennis aanwezig in Vlaanderen, maar de kennis zit zowat overal verspreid. Dat CEMPER de kans bood om draailierminnend Vlaanderen op één plaats bijeen te krijgen, was voor Pieter een reden om mee aan de kar te trekken. Als lesgever bij Westelfolk valt het hem op dat hij weinig op de hoogte is van draailierprogramma’s bij andere folkorganisaties en zo is hij beginnen dromen, bijvoorbeeld over een trimestrieel draailiergebeuren voor Vlaanderen. Ook op vlak van onderhoud kunnen we nog veel van elkaar leren! Voor Pieter mag er gerust een stevige handleiding draailieronderhoud komen, zodat ook beginners hun instrument kunnen temmen. En zoals René ervoor al aangaf, ook eenheid van taal in het lesgeven kan de draailierwereld vooruithelpen. Jeugdwerking wordt steeds belangrijker, waardoor een centraal actieplan goed van pas zou komen. Kortom, Pieter heeft de dag aangegrepen om ideeën rond te strooien en met de andere draailierpersoonlijkheden te spreken, wat voor CEMPER de opzet van de dag was.
Uiteindelijk vertelde Adriana Borger ons haar bachelorproject waarin ze een reconstructie maakte van een Salomon-draailier. Adriana koos een origineel van SALOMON, gemaakt in Reims in 1734. Dit instrument wordt bewaard in het Muziekinstrumentenmuseum in Brussel, waar Adriana dan ook de maten ging opmeten. Zij streefde ernaar om de reconstructie zo waarheidsgetrouw mogelijk te doen, al waren hier en daar uitzonderingen nodig. Hiervoor werd alles met de hand gedaan, van de tangentenkast tot het hoofdje. Achteraf blijkt het instrument niet helemaal bespeelbaar te zijn, maar in de opzet van een reconstructie heeft Adriana de opdracht met glans volbracht. Nu Adriana is afgestudeerd, wil ze verder groeien in het bouwen van draailieren met oog voor moderne technieken en evoluties. Voor de andere aanwezige bouwers klonk dit natuurlijk als muziek in de oren.
Optredens, workshops en een tentoonstelling
Na een koffiemomentje en een optioneel bezoek aan de ateliers in het kasteel, trokken we gezamenlijk naar het openluchtmuseum waar we de rest van de dag in ‘West-Vlaanderen’ doorbrachten. Na de lunch was er voor elk wat wils. In de tribune konden we genieten van de optredens van Fyndus, Bucsan & Gielen en Demi-Geus. Daarbij werd sporadisch al eens een dansje geplaceerd door het publiek. Een gezellig schuurtje, wat banken en de Nerdy Gurdy’s van Muziekmozaïek: meer had Els Peeters niet nodig om heel wat enthousiastelingen aan de slinger te laten draaien. De workshops voor kinderen en volwassenen waren een succes!
De Tribune van Bokrijk kijkt uit op Bergschuur Loo, beter bekend als de Repair Shop. Daar organiseerden we een repaircafé waar naarstig gewerkt werd. Onder andere Marc Reymen, Pieter Lauwers, Johan Kayaert en Adriana Borger namen de draailieren van spelers onder handen en ze haalden hun truken rond draailierbouw en ‑onderhoud uit de doos. Boeiende discussies verzekerd!
De Franse luthier Pascal Cranga reisde speciaal voor deze gelegenheid naar België met zijn de tentoonstelling Histoires de vielles, Vielles à Histoires. Opgesteld in het woonhuis Hoogstade, konden we enkele prachtige historische draailieren bezichtigen. Hij vertelde met passie over elk instrument in zijn collectie.
De draailierdag sloten we af met een heus samenspeelmoment, hoe kon het ook anders. Thomas Hoste en Els Peeters namen de spelers mee op sleeptouw en na een half uurtje weerklonken Jan mijne man en de Bultendans doorheen Bokrijk. De grootste uitdaging? Ervoor zorgen dat al die bourdons een do speelden!
Kortom, de draailierdag was een geslaagde dag die voor velen voor herhaling vatbaar is! CEMPER geeft die fakkel graag door aan de draailierliefhebbers.
Ook interessant
Topstuk voorgesteld: Archief van de Oud Sint-Lucasgilde en van de Oud Koninklijke Academie van Antwerpen
Onderzoeksrapport folk-, volks- en werelddans
Stagiaire Lena blikt terug op haar onderzoek naar kostuumerfgoed van muziek, theater en dans
