De unieke muziekcollectie van de Openbare bibliotheek van Kortrijk
De Bib Kortrijk is al jarenlang een buitenbeentje onder de openbare bibliotheken: ze hééft niet alleen een muziekcollectie, maar ze bewáárt die ook nog eens. En ze hebben niet allen cd’s, maar ook nog eens een kleine 60.000 vinylplaten. Die vinylcollectie hebben ze sinds kort voor het publiek opengesteld. Iedereen met een lidkaart van de Bib Kortrijk kan er lp’s of singles ontlenen. CEMPER sprak met bibliotheekmedewerker Stefaan Vandenheede over hun muziekcollectie.
Een moeizame relatie
De openbare bibliotheken van Vlaanderen hebben altijd een wat moeizame relatie gehad met muziek. Het duurde even vooraleer geluidsdragers hun weg vonden naar bibliotheken – de nadruk lag vooral op boeken en tijdschriften. En toen de lp-collecties eindelijk hun intrede deden, kwam er een nieuwe drager: de cd. Vele bibliotheken (niet alle) besloten daarop om hun vinylcollectie van de hand te doen om ze te vervangen door cd’s. Tot men meende dat ook díe collectie overbodig werd door de populariteit van steamingdiensten.
Maar één bibliotheek bood weerstand: zij behielden niet alleen hun vinyl, ze breidden hun collectie zelfs uit. Door schenkingen allerhande telt die momenteel ongeveer 58.000 items. Bovendien bewáren ze hun collectie geluidsdragers: zowel het vinyl als de cd’s. Ook hierin zijn ze een uitzondering: de openbare bibliotheken hebben (in tegenstelling tot de erfgoedbibliotheken) geen bewaarfunctie: hun collectie is voortdurend in beweging: er wordt gewied, afgevoerd en aangevuld.
Allerlei platencollecties vloeiden naar Kortrijk
Hoe kwam het dat Kortrijk indertijd dit initiatief nam?
“Daarvoor moeten we even de geschiedenis in. Chris Vandenbroucke was in die tijd afdelingshoofd van de muziekafdeling. Op zijn initiatief werd de vinylcollectie van de bibliotheek behouden. Chris was overigens zelf een vinylverzamelaar; dat zal zeker wel een rol gespeeld hebben. Evenmin van het weggooien was de legendarische Peter Caessens zaliger die hier toen ook in dienst was.
En toen kwam Radio 2 West-Vlaanderen met een schenking. In 2003 wilden zij afstand doen van hun vinylcollectie: 41.000 stuks. Zo werd onze collectie meer dan verdubbeld. Daarna vloeiden nog meer collecties naar Kortrijk: diverse openbare bibliotheken schonken hun vinyl aan ons. En zo komen we aan onze collectie van 58.000 items. Het was misschien niet bij aanvang de bedoeling om zo’n collectie uit te bouwen, maar het is zo gegroeid. We hebben hier het geluk om veel archiefruimte te hebben. Daarom kunnen we eveneens onze cd-collectie bewaren. Wat we uit de open bakken wieden, wordt niet afgevoerd, maar komt in ons archief terecht.
We zijn trots op onze collectie: die is zo rijk en bevat zoveel divers materiaal! Er is belpop, jazz, rockmuziek, (zeldzame) schlagers, internationaal repertoire, maar ook platen voor bruitage, luisterboeken, sprookjes en platen met historische speeches.”
We bepalen van te voren de waarde van wat we uitlenen
Sinds kort is de collectie uitleenbaar. Dat is niet altijd zo geweest?
“We waren er al een aantal jaren hiervoor plannen aan het maken. De vinylcollectie stond in ons archief maar werd niet intensief gebruikt. De regeling was toen wat omslachtiger: onze leden konden via de catalogus een vinylplaat kiezen en die werd dan door ons gedigitaliseerd en op cd gebrand. Die cd werd vervolgens ontleend, maar de plaat verliet het archief niet.
Nu kan je wél de platen zelf ontlenen. Hoewel we niet alles meegeven. Veel platen uit onze collectie zijn intussen zo zeldzaam dat het niet verantwoord zou zijn ze uit te lenen. In dat geval zullen we – zoals voorheen — de plaat digitaliseren en op cd branden. Die cd lenen we dan uit. We hebben hiertoe afspraken gemaakt met de beheersmaatschappijen zoals SABAM. De restrictie is: de cd met het gedigitaliseerd materiaal blijft in het bezit van de bibliotheek en we mogen alleen vinyl digitaliseren als de plaat niet op cd is uitgebracht. Los van het gegeven of wij die cd in ons bezit hebben.”
Uitlenen van vinyl houdt natuurlijk ook risico’s in.
“Dat heeft ons ook beziggehouden. Er is bijvoorbeeld het probleem van de retributie: wat vraag je als iemand een plaat verliest of beschadigt? Want vaak kan je geen nieuw exemplaar aankopen. Daarom onderzoeken we elke reservering van tevoren, we kijken op internet, op sites als Discogs, en kunnen zo een inschatting maken over de waarde van de plaat. Als het verantwoord is, zetten we ze in de catalogus om uit te lenen. En dan bepalen we meteen ook de waarde voor als ze beschadigd wordt of verloren gaat. Alle ontleners ondertekenen een overeenkomst om de plaat goed te verzorgen en om ze in goede staat terug te brengen.
We hebben toch wel wat exclusieve stukken; de mensen gaan daar ook naar op zoek. Veel platen of cd’s zijn niet meer te verkrijgen. Zo hebben we bijvoorbeeld veel Vlaamse schlagers die zo goed als onvindbaar zijn. Die zijn van artiesten die tientallen singles hebben uitgebracht met een bescheiden oplage. Die plaatjes gaan thans voor veel geld van de hand.”
Lezingen, workshops en een vinylclub
Wie ontleent er allemaal? Is dat een ouder publiek of spreekt de collectie ook jonge mensen aan?
“Onze vinylcollectie heeft succes bij hetzelfde publiek dat onze cd’s uitleent: veertigers, vijftigers en ouder. Die mensen zijn op zoek naar zeldzame muziek of geluidsopnames die niet meer op plaat of cd te verkrijgen is. Om nog maar te zwijgen van Spotify en aanverwanten.
Vinyl is tegenwoordig sowieso populair en de vinylliefhebber is vaak ook zelf een verzamelaar. Het weekend dat we de vinlylcollectie openstelden, hebben we ook een grote vinylverkoop gehouden van onze dubbels en daar was veel belangstelling voor, ook van jongeren.
Met allerhande activiteiten houden we de collectie levendig bij zowel een ouder als een jonger publiek. Zo hebben we hier eens in samenwerking met het Hip Hop Centrum De Stoate een workshop gehouden met JtotheC, een muzikant die vanuit samples nieuwe muziek maakt. Onze vinylcollectie is voor zo iemand een waar paradijs. Voor één sample vroeg hij bijvoorbeeld specifiek naar de single van het nummer Arme Joe van Will Tura. Want op single zouden de bassen veel meer uitgesproken zijn. Dat komt omdat singles voor jukeboxen in cafés gemaakt werden en in zo’n omgeving zijn stevige bassen een pluspunt. Vanuit de sample van die baslijn ontwikkelde hij dan een heel nummer, echt fenomenaal.
Welke publieksactiviteiten doen jullie nog?
“Sowieso organiseren we sinds een vijftal jaren onze Muziekboutiqe-lezingen: die gaan over een groep, een genre … en daar betrekken we altijd onze collectie bij met een display van de platenhoezen bijvoorbeeld.
Sinds kort bieden we ook een bescheiden collectie vinyl aan onder de naam ‘lokale helden’. Releases van Kortrijkse bands en artiesten worden op vinyl aangekocht en zijn uitleenbaar.
Op termijn willen we een soort ‘vinylclub’ oprichten met een groep van trouwe vinylontleners. Die mensen kunnen we dan onder begeleiding toegang geven tot het archief waar ze dan zelf dingen kunnen ontdekken en muziek kunnen afspelen. Ook dj-sessies staan op ons programma.“
Staan jullie open voor schenkingen?
“We hebben natuurlijk al veel in onze collectie staan en grote collecties kunnen we eigenlijk niet verwerken. Maar in principe aanvaarden we wel kleinere schenkingen; op onze website staat er daarvoor een korte nota.”
Ook interessant
Topstuk voorgesteld: Bundel toneelprogramma’s met het toneelstuk Athanes
Hoe een podiumtijdschrift zijn archief activeert – Simon Baetens over 40 jaar Etcetera
CEMPER connect: Uitdagingen bij het inventariseren van muziek- en podiumerfgoed
