Inventarisatie van Mechelse podiumkunstencollecties

Samen met Mechelse vrijwilligers inventariseerde Het Firmament (nu CEMPER) van 2013 tot 2017 lokaal podiumkunstenerfgoed. We sloegen daarvoor de handen in elkaar met Museum Hof van Busleyden. Het museum heeft immers al jarenlange ervaring met het werken met vrijwilligers en kan rekenen op een uitgebreide pool van enthousiastelingen die zich bekommeren om het Mechelse erfgoed. Een aantal van hen werd ingeschakeld om Mechelse gezelschappen te ondersteunen in de zorg voor hun archieven en collecties. Het Firmament leerde hen de basisstappen voor het opmaken van een inventaris (nummeren, beschrijven, fotograferen en labelen) en begeleidde hen gedurende het gehele traject.

Registratieproject decordoeken Circus Ronaldo (2013 – 2014)

Eind 2013 startte een groepje van vijf vrijwilligers van Musea & Erfgoed Mechelen onder begeleiding van Het Firmament met het registreren van prachtige decordoeken van Circus Ronaldo. In september 2014 waren ze klaar met het inventariseren van maar liefst 173 decordoeken.

Circus Ronaldo is een circusgezelschap met een lange traditie. Al generaties lang wordt de circustraditie doorgegeven binnen de familie. Het ​‘circustheater’ van dit eigenzinnige gezelschap is tot ver buiten onze landsgrenzen gekend. De decordoeken die de vrijwilligers registreerden werden tussen 1920 en 1960 handgeschilderd door de voorouders van de huidige generatie: Willem (1895−1928), Jan (1887−1965), Florent (1907-?) en Richard (1895−1969) Van den Berghe schilderden samen een 100-tal decordoeken die mee op tournee gingen.

In 2001 kwamen de broers Danny en David Ronaldo via een ver familielid de decordoeken geschilderd door hun voorouders op het spoor. Nu, decennia later, worden deze decordoeken nog steeds in relatief goede staat bewaard in een opslagruimte van Circus Ronaldo. Meer nog, in de voorstelling Amortale werden enkele prachtige decordoeken van Jan Van den Berghe opnieuw in gebruik genomen.

Om dit bijzondere erfgoed onder de aandacht te houden, werd samen met de familie Ronaldo beslist om de decordoeken te registreren. Ze werden stuk per stuk beschreven, gelabeld en gefotografeerd. Een dergelijk overzicht maakt een goed beheer van dit erfgoed mogelijk. Er zijn tal van voordelen:

• De familie krijgt voor het eerst een overzicht op basis van foto’s van alle decordoeken die zij momenteel beheren. Dat betekent ook dat de decordoeken niet meer fysiek geraadpleegd moeten worden en er dus minder kans is op beschadiging.
• Op basis van de inventaris (de beschrijving + foto’s) kan een selectie gemaakt worden van meest waardevolle en minder waardevolle decordoeken.
• Enkele van de decordoeken zijn toe aan restauratie. Tijdens de registratie van de decordoeken werden de beschadigingen per doek beschreven. Circus Ronaldo kan zich op deze beschrijving baseren om te bepalen welke decordoeken op korte termijn welke restauratiewerken vereisen.
• De inventaris zal ongetwijfeld ook goed van pas komen in de zoektocht naar een geschikte bewaarplaats voor de 100-tal decordoeken.
• En wie weet kan de inventaris wel een inspiratie zijn om nog meer voorstellingen met de decordoeken uit te werken!

Een uitgebreid verslag over de gevolgde methode (met tips en aandachtspunten) lees je op de website TRACKS!

Registratieproject poppencollectie DE MAAN en Het Firmament (2014 - 2017)

Na de registratie van de decordoeken van Circus Ronaldo, startten de vrijwilligers in het najaar van 2014 met het registreren van meer dan 3.000 poppen. De poppen werden in de Mechelse Brusselpoort bewaard (toenmalige kantoorruimte van Het Firmament). Deze locatie fungeerde als depotruimte voor de poppencollectie van het Mechelse figurentheater DE MAAN en de collectie uit de vroegere figurentheaterwerking van Het Firmament, met deelcollecties Jef Contryn, Theater Taptoe, voorlopers DE MAAN en Het Firmament. Er werden in het verleden al heel wat poppen geregistreerd.

Om dit podiumkunstenerfgoed goed te beheren, werd beslist de inventarisatie van de collectie van DE MAAN en de deelcollecties Jef Contryn, voorlopers DE MAAN en Het Firmament verder te zetten. De poppen werden stuk per stuk gefotografeerd, genummerd, gelabeld en beschreven. Zo’n inventaris op stukniveau heeft tal van voordelen:

• Het Firmament en DE MAAN kregen een overzicht van alle poppen die zij beheerden. Dat betekent ook dat de poppen niet meer fysiek geraadpleegd moesten worden en er dus minder kans was op beschadiging.
• Voor Het Firmament was deze inventaris bijzonder waardevol in functie van het herbestemmingstraject dat we doorliepen.
• Op basis van de inventaris kon een selectie gemaakt worden van de meest waardevolle en minder waardevolle poppen.
• Enkele van de poppen waren toe aan restauratie. Tijdens de registratie werden de beschadigingen per pop beschreven. Het Firmament en DE MAAN konden zich op deze beschrijving baseren om te bepalen welke poppen op korte termijn welke restauratiewerken vereisten.
• En wie weet kan de inventaris wel een bron van inspiratie zijn voor een nieuwe creatie, onderzoek, een tentoonstelling of een publicatie?

Om te beginnen werd een pop-up fotostudio ingericht met behulp van een professionele fotografe. De vrijwilligers hadden intussen heel wat ervaring met het fotograferen van objecten en konden dus, na het installeren van de studio, meteen aan de slag. De vrijwilligers gingen bij het beschrijven van de poppen enkel uit van datgene wat ze konden waarnemen. Zo konden ze bijvoorbeeld wel de materialen, het type pop en de toestand van het object opmaken, maar wisten ze niet wie de pop vervaardigde, in welke productie ze speelde of uit welke periode ze dateert. Voor dergelijke waardevolle contextinformatie werd Paul Contryn ingeschakeld die heel wat kennis heeft over de collectie van DE MAAN en verschillende deelcollecties van Het Firmament.

Vrijwilligers © Erfgoedcel Mechelen | Groene Duivel uit de
standaardreeks van Harro Siegel (1900−1985)

Inventarisatie kostuums ARSENAAL/LAZARUS en MMT (2015 – 2016)

In 2016 blies het Mechelse stadsgezelschap ​‘t Arsenaal, vroeger Mechelse Miniatuur Theater (MMT), 60 kaarsjes uit. Dit jubileum vormde de perfecte gelegenheid om terug te blikken op een rijke theatergeschiedenis. De uitgebreide collectie kostuums is een waardevolle getuige hiervan. Maar ​‘t Arsenaal besefte al gauw dat ze geen overzicht meer hadden noch kennis van de toestand van de stukken. Een grondige registratie drong zich aan.

In het najaar van 2015 werd een groep ijverige vrijwilligers samengesteld. Vooraleer ze van start gingen, gaf ​‘t Arsenaal hen een historisch overzicht van het gebruik van kostuums bij het gezelschap en uitleg over de situatie op dat moment. Het Firmament leerde hen de basisstappen voor het opmaken van een inventaris: nummeren, beschrijven, fotograferen en labelen.

Wegens verbouwingen van de zolder van ​‘t Arsenaal, waar de collectie bewaard werd, werden de kostuums tijdelijk naar het Hof van Busleyden verhuisd. Sinds december 2015 gingen de vrijwilligers daar twee keer per week inventariseren.

Deze inventarisatie was het moment bij uitstek om zo veel mogelijk informatie te verzamelen over de kostuums. Daarvoor raadpleegden we literatuur die verschenen is over ​‘t Arsenaal, het archief van ​‘t Arsenaal zelf en informeerden we bij medewerkers en oud-medewerkers van het gezelschap.

Het doel van dit inventarisatieproject was:

• zo veel mogelijk informatie over de kostuums verzamelen en documenteren;
• een mooi overzicht krijgen op de inhoud en de toestand van de kostuumstock;
• op basis van deze inventaris een plan van aanpak opmaken voor een goede bewaring van de stock.

Zo’n inventarisatie is niet alleen heel nuttig voor ​‘t Arsenaal. Ook voor de geschiedenis van de podiumkunsten is het interessant om een goed beeld te krijgen van een kostuumstock van een stadstheater dat al 60 jaar bestaat. De inventarisatie was bovendien het moment bij uitstek om allerlei randactiviteiten op te starten en de kostuumcollectie extra in de kijker te zetten, zoals tijdens Erfgoeddag.

Vrijwilligers inventariseren theaterkostuums | © Inge Geens