Orgelinventaris voorgesteld
De orgelinventaris is online en werd zaterdag 23 oktober als primeur voorgesteld door minister Geert Bourgeois op de viering van '20 jaar Het Orgel in Vlaanderen' te Antwerpen.
Vanaf 23 oktober 2010 is de orgelinventaris van het Vlaams Instituut voor het Onroerend Erfgoed (VIOE) online te raadplegen op www.inventaris.vioe.be. Orgels kunnen vanaf nu opgezocht worden als afzonderlijk object of gekoppeld aan het kerkgebouw waar het zich bevindt. Voor het eerst worden de West-Vlaamse orgels beschreven. Hiermee komt heel wat nieuwe informatie aan het licht voor zowel orgeldeskundige, orgelliefhebber als geschiedschrijver. Geleidelijk aan zullen de orgels uit alle regio’s worden geïnventariseerd of de gegevens ervan geactualiseerd.
De inventarissen van het VIOE
In 2009 werd de portaalsite van het VIOE online gebracht voor de inventarissen van het onroerend erfgoed in Vlaanderen. Tot nu toe werden hier de inventaris van het bouwkundig erfgoed en de inventaris van het Wereldoorlogerfgoed in de Westhoek op ontsloten. Deze site kan dagelijks rekenen op 2.000 bezoeken.
Vanaf 23 oktober zal hierin ook de orgelinventaris geïntegreerd worden. Deze inventaris gaat deels terug op de boekenreeks Het Historisch Orgel in Vlaanderen, die tussen 1974 en 1986 verscheen. De online inventaris vult deze boeken echter verder aan met nieuw geïnventariseerde orgels en met meer recente gegevens over de reeds gepubliceerde orgels. Voor het eerst worden de nooit eerder gepubliceerde West-Vlaamse orgelrapporten voorgesteld, specifiek van de arrondissementen Diksmuide, Ieper, Veurne en Roeselare (gedeeltelijk). De databank bevat momenteel 137 orgels en ca. 180 biografische fiches van orgelmakers. Hiermee komt heel wat nieuwe informatie aan het licht voor zowel orgeldeskundige, orgelliefhebber als geschiedschrijver. Geleidelijk aan zullen ook andere regio’s worden geactualiseerd en toegevoegd.
Een monument staat niet alleen
Een orgel is meestal onlosmakelijk verbonden met een (kerk)gebouw met erfgoedwaarde. Vandaar dat de integratie in de bestaande inventaris tal van voordelen biedt. Aan de hand van de performante zoekfuncties kunnen orgels zowel afzonderlijk als via het (kerk)gebouw opgezocht worden. Zo zal per kerkgebouw een link voorzien worden naar de orgelpagina. In deze pagina wordt stilgestaan bij tal van aspecten: een korte orgelhistoriek, koppelingen naar personen (bv. orgelbouwers), naar tijdperken en naar het gebouw waarin het orgel zich bevindt. Het integrale inventarisrapport, inclusief afbeeldingen, wordt ook als downloadbaar pdf-document ter beschikking gesteld.
Nieuwe gegevens en actualisatie oude rapporten
Geleidelijk aan zullen alle regio’s waarover nog geen orgelinventaris verscheen, toegevoegd worden. Zo zijn voor het eerst orgelrapporten voor de arrondissementen Diksmuide, Ieper, Veurne en zes gemeenten van het arrondissement Roeselare consulteerbaar. Andere regio’s zullen hierna volgen, evenals de actualisatie van de ‘oude’ rapporten. De beschikbare informatie over het Vlaamse orgellandschap is omvangrijk.
De Westhoek bijt de spits af
De Westhoek heeft samen met het oude Frans-Vlaanderen, een rijke orgeltraditie. De ambachtslieden en ambulante orgelmakers kenden er geen grenzen. Maar het was ook actief terrein voor veroveraars en plunderende legerbenden, zeker wat de streek van Diksmuide of Ieper betreft. De Eerste Wereldoorlog verwoestte alle kerken in de frontstreek, waarvan bij uitzondering nog een foto rest. De beperkte budgettaire toestand tijdens het Interbellum liet niet toe om de orgels in topkwaliteit te restaureren. Heel anders wordt het wanneer men zuidwestelijk richting Poperinge en Veurne gaat, waar heel wat historische orgels behouden werden. Deze streek lag ver achter de IJzer en niet te zeer in het bereik van geschut. Daarenboven maakte de zuinige ingesteldheid van de streek dat heel wat orgels van verbouwingen en moderniseringen gespaard bleven.
Een unicum is het Van Peteghem-orgel in Haringe (1779) dat volledig intact is gebleven en waar nog steeds zomerconcerten gegeven worden. Dit topmonument is een heus bedevaartsorgel geworden voor de orgelliefhebber. Maar het wordt tijd dat ook meer bescheiden en kleine orgels in de kijker komen. Denken we bijvoorbeeld aan de orgels van Reningelst, Watou, Westvleteren, Stavele (etc.), maar ook aan de sympathieke instrumentjes van de lokale orgelmaker Pietje Loncke (1821 – 1897) in Vinkem, Pollinkhove, Koksijde-dorp en Eggewaartskapelle. Visueel zijn ook de orgelkasten van Lo, Krombeke, Poperinge, Woesten, Alveringem, Veurne St.-Walburga, Houtem, Wulveringem, etc. de moeite en een omweg waard.
Deze orgelinventaris, geïntegreerd in de inventaris van het bouwkundig erfgoed, kan een aanzet geven tot vernieuwde aandacht voor dit veelzijdig kerkelijk erfgoed.
Tekst: Veerle Ausloos, communicatieverantwoordelijke VIOE
De inventaris van orgels vindt u op http://inventaris.vioe.be/dibe/orgels/zoeken