“Ik denk wel dat het belangrijk is dat het als erfgoed bestempeld wordt, dat het zo vaak niet gezien wordt.”

Wat was dan de insteek om ja te zeggen? Zo’n expo is toch vrij atypisch als vorm van publiekswerking.

ADG: ​“Pukkelpop is een heel modern festival. Om dan een expo te doen, is een beetje de tegenovergestelde richting, waardoor dat opeens weer cool wordt. Ik ben destijds naar die Limbomania-expo geweest en toen twee uren van de ene verrassing in de andere gedonderd. Achteraf heb ik Chokri enthousiast daarover verteld. Het idee dat je dat ook kan doen voor mensen die al vaak, nog maar één keer of nog nooit naar Pukkelpop zijn geweest, om ze op een statische manier (opnieuw) te laten ervaren wat een festival — en meer bepaald Pukkelpop is — dat spreekt aan.”

LS: ​“Wij zijn in de eerste plaats een bibliotheek, dus willen we zowel de geïnteresseerde als de toevallige bezoekers van alle achtergronden en leeftijden laten ontdekken. De expo heeft niet één grote verhaallijn waarvan je alles gezien moet hebben, net zoals een festival. Als erfgoedbibliotheek willen we ook tonen dat erfgoed geen droge materie is, maar iets wat mensen beroert. Daarom spelen we bewust in op herinneringen kunnen (her)ontdekken en daarover kunnen babbelen met elkaar. Dat zie je ook in de inkom met de nieuwszuil en het herinneringenhek, waar heel veel mensen blijven staan. Dan heb je ook de meer geïnteresseerde bezoekers die wat dieper op alles ingaan, en andere die er wat vluchtiger doorgaan, de posters eens bekijken … Omdat de expo goed verspreid is door de bib, zie ik ook elementen die kinderen aanspreken, zoals het podium. Of de dertiger of veertiger die vaak op Pukkelpop kwam – zoals ikzelf – die de geluidsfragmenten beluistert en zegt, ​“Ah ja, weet je nog!” Dat is echt het effect dat we wilden bereiken. En daarbij horen ook de backstage met inrichting uit de kringloopwinkels, de vitrines over de camping en de artiesten, de backstagewerking en technieken; dingen die wij misschien niet altijd zien of horen, maar die er wel een deel van uitmaken.”

Boomermuzak en het Pukkelpoparchief

Je ziet ook de evolutie van het festival doorheen de expo, bijvoorbeeld in de merchandise, stickers en polsbandjes. Zijn die bewust in het zicht gelegd?

LS: ​“Klopt; dat is ook aangenamer om naar te kijken, dan wanneer we een hele expo rond de tijdlijn zouden doen. We hebben die wel, maar hij hangt niet in het zicht. Het draait om de beleving, de herinnering, want die is eigen aan iedere generatie. Door de expo op die manier aan te pakken, maken we reclame voor zowel de bibliotheek als voor Pukkelpop.”

Isabelle Thoelen (IT): We spelen elke dag een halfuurtje en op zaterdag 2 uur liveopnames uit de line-up van Pukkelpop, vanaf het begin tot nu. Tijdens de blok kwamen er wel opmerkingen van studenten die zeiden: ​“Wat een boomermuzak!” En nu merk je dat naarmate we opschuiven, de jongeren het ook leuker vinden en dat mensen van onze leeftijd en iets ouder, al dansend van de trap komen wanneer de muziek speelt.”

LS: ​“De bezoeker maakt er ook echt hun eigen ding van. Wat we zeker niet wilden tonen in de expo, was de toekomst van het festival. Wij zijn de ​‘Lined Up’ van vroeger tot nu, maar wat het toekomstbeeld is, daar laten wij ons ook door verrassen.”

IT: ​“Evolutie in de line-up was ook een van de insteken uit de gesprekken met Anja – dat Pukkelpop altijd in het diepe is gesprongen daarmee. Vandaar dat we die line-up expliciet in de verleden tijd in onze titel opgenomen hebben, omdat het Pukkelpop zo uniek maakt ten opzichte van andere festivals.”

In jullie samenwerking zal allicht veel materiaal vanuit de festivalorganisatie zelf komen. Hoe staat het Pukkelpoparchief er eigenlijk voor?

ADG: ​“Het zit een beetje overal. Er is wel een orde en structuur, maar die is voor elke medewerker een beetje anders. Zo weten Martine Peremans (Chokri’s echtgenote) en ik elk veel liggen, en Chokri … Die weet niks liggen, die laat dat aan zijn vrouw over (gelach). Maar door de expo zijn we erbij beginnen stilstaan dat het zo niet langer kan. Mensen beschouwen ons als erfgoed, dus misschien moeten we daar voorzichtiger mee omspringen. Nu alles toch min of meer netjes is geklasseerd, gaan we er na de expo op een totaal andere manier mee omgaan. Maar dat kan je pas weten als je dat al heel lang hebt gedaan. Wij hebben bijvoorbeeld nog een ander festival, Garnizoen. Nu weten we dat we alles wat daarmee te maken heeft ook moeten archiveren: de tickets, de bonnetjes, de T‑shirts … Daarom is van de begintijd van Pukkelpop ook niet superveel bijgehouden, omdat mensen het nut er niet van inzagen. We zijn nooit met de ambitie gestart om zo lang te blijven bestaan. Gelukkig is vanaf de jaren 2000 alles systematisch bijgehouden. En Martine, die zelf PO-lerares is en de eerste affiches nog heeft ontworpen, heeft uit de beginperiode best wat bijgehouden omdat het emotioneel waardevolle zaken zijn. Zeker bij de T‑shirts ben ik heel trots dat we vanaf 1985 tot nu nog alles hebben. En dat heeft waarde, want ik zie bijvoorbeeld dat ze op tweedehandswebsites aan exuberant hoge bedragen worden verkocht. Je staat daar soms niet bij stil.”

En wat met jullie gedigitaliseerde en digital-born erfgoed, zoals de website en sociale media?

ADG: ​“Alle aftermovies, foto’s en stories – kortom, al het beeld- en fotomateriaal staat netjes per jaar in de cloud, onder honderden mapjes waar ik soms zelf mijn weg niet meer in vind. Wij hebben ook nog VHS’en, betacams, dvd’s, cd-r’s … Maar die intern systematisch overzetten blijft een beetje onze achilleshiel.

IT: ​“Dat is sowieso een moeilijke. Ook als bib krijgen wij regelmatig de vraag wat we doen met socials, hoe we die bewaren. Dat begint nu pas te leven, net als bij Pukkelpop. Je denkt daar pas over na als je beseft dat er interessante dingen voor de toekomst in zitten. Maar op het moment dat je met die socials begint, denk je: ja, we zien wel.”

ADG: ​“Nu staat het daar allemaal ook maar gewoon te staan en je merkt zelfs dat de jongere generatie het zelfs niet meer herkent. Dan komen ze met zo’n VHS-cassette met ​‘interview Chokri’ erop: ​’Anja, wat is dit?’”

LS: ​“Dat was ook de moeilijkheid bij de expo, want als wij foto’s wilden tonen, bijvoorbeeld van de evolutie van de podia, dan was er gewoon heel weinig beeldmateriaal. In vergelijking met nu gaat het zo snel en met zo’n goede kwaliteit; we zijn dat gewend. Maar je mag er niet van uitgaan dat het in het verleden ook zo was – laat staan dat als iets is bewaard, het ook doorzoekbaar is.”

Er is de laatste tijd veel te doen rond community archiving: zou dat hier soelaas kunnen brengen, bijvoorbeeld door bezoekers in te schakelen?

ADG: ​“Dat is op zich interessant, want soms heb je foto’s waarvan je niet weet uit welk jaar dat ze komen. Ik heb dat zelf eens geprobeerd met een jongere medewerker: die schatte dat het een foto uit 2019, tijdens het optreden van Billie Eilish, was – nee, het was er dus een uit 1993! Alles komt ook terug. Maar ik wil nog even inpikken op GDPR, want daar maak ik mij echt ernstige zorgen over wat betreft één, het in beeld brengen van een evenement, en twee, de mogelijke gevolgen daarvan voor het archief en dus de geschiedenis.”

IT: ​“Wij dachten aanvankelijk aan een oproep ​“Deel uw Pukkelpopervaringen” via onze socials. De reden waarom we dat niet hebben gedaan, is inderdaad GDPR. Er zijn amper foto’s waar je alleen op staat, of alleen met mensen die jij kent en kan aanspreken – waardoor je GDPR-matig in de problemen kunt komen. Dat zou gewoon te ingewikkeld worden, maar het levert ook geen leuke foto’s op: ofwel heb je alleen ruggen getrokken, ofwel sta je zo veraf dat je ook hetgeen wat er te beleven is vooraan op het podium, niet meer ziet. Dat is heel moeilijk om mee om te gaan.”

ADG: ​“Wij kijken daar nu ook op een heel andere manier naar: mijn collega en ik zijn nu al aan het nadenken over hoe we die beleving in beeld gaan brengen zonder erna prul mee te krijgen. We steken daar redelijk wat tijd en energie in, terwijl dat helemaal niks te maken heeft met onze core business. Dat is toch een aspect van het festival dat mijlenver af staat van wat er aan de voorkant gebeurt.”

‘Schoenmaker, blijf bij je leest!’ en het rampjaar 2011

In het thema van moeilijke zaken kunnen we niet om 2011 heen. Hoe hebben jullie dat aangepakt in de expo? Want makkelijk zal het niet zijn geweest.

ADG: ​“Voor de mensen die erbij waren, ook voor ons als werknemers, is er echt een leven voor en na 2011. Zowel persoonlijk als professioneel heeft ons dat getekend. Maar wij hebben eigenlijk vrij snel, bewust of onbewust, besloten om dat niet weg te stoppen. Dus toen Liesbet enigszins voorzichtig polste of ze rond 2011 iets mochten doen, was dat voor ons een no-brainer.”

LS: ​“In de geest van hoe Pukkelpop altijd vijf witte vlaggen ophangt, zitten er ook vijf witte labels in het herinneringenhek. Doorheen de expo komen er ook vijf vlinders terug als symbool. En dat is bewust subtiel gehouden, voor de mensen die het weten.”

ADG: ​“Wij proberen op 18 augustus altijd iets te doen, zonder het heel beladen te maken. Want ondertussen is er ook een nieuwe generatie die eigenlijk niet meer weet wat er in 2011 is gebeurd. Maar het leeft wel nog steeds. Wij hebben ook nog altijd een goed contact met alle ouders; drie van de families komen nog elk jaar naar het festival. Zij bekijken het ook als: ​‘onze kinderen zijn gestorven op een plek waar ze op dat moment het liefste wilden zijn.’ En dat maakt het op een bizarre manier heel mooi. Een aantal families zijn hier ook al komen kijken en stuurden nadien berichten hoe mooi het was.”

Dat is heel waardevol en ook een mooi voorbeeld van jullie samenwerking. Waren er misschien momenten waarop jullie verschillende visies hadden?

ADG: ​“Wat ik heel interessant vond, was dat jullie iets rond regen en modder wilden doen. Dat vinden ze bij ons helemaal niet leuk omdat het een negatieve associatie heeft. Maar nu merkte ik langs de andere kant dat het voor mensen die het meemaken toch een heel andere associatie heeft. Ik heb ook nooit een slecht voorgevoel gehad. Chokri was ook echt ontroerd door hoe mensen die niet bij Pukkelpop werken, toch de essentie van Pukkelpop konden nailen.”

LS: ​“Wij kregen ook heel veel vrijheid, maar namen ons meteen voor om bij onze leest te blijven. Wij moeten als bib geen bands uitnodigen of de verhalen achter het archief vertellen: die zijn er voor de Pukkelpoppers voor en achter de schermen. Maar wij zijn wel met dat archiveren en voorstellen van de objecten bezig en daarin proberen we elkaar te versterken. We kunnen ook teren op de kennis van ons personeel in hoe we dat doen. Zo hadden we werkgroepen met alle geïnteresseerde bibliotheekmedewerkers en daar zaten echt muziekliefhebbers bij. Als ik bijvoorbeeld een foto had die mij niet meteen iets zei, dan konden zij toch de nodige uitleg geven. En wilden we iets in de expo verwerken, zoals een tent of een Carapils, dan hoefden we het maar te vragen. Zo hebben we met ons personeel participatief gewerkt binnen de bib.”

ADG: ​“Ik voelde bij de voorbereiding en opening dat wij eigenlijk veel gelijkenissen hebben: betrokkenheid, engagement, geen 9‑to-5-mentaliteit … Ook toen wij vroegen of we tijdens de opbouw van Pukkelpop met alle medewerkers na zeven uur hier de expo mochten bezoeken, werd daar meteen enthousiast op gereageerd. En niemand die kwam zeggen dat het na de openingsuren was (gelach). Deze bib is veel meer rock-‘n‑roll dan mensen zouden vermoeden.”

De toekomst van Pukkelpop

Stemt de expo ook tot nadenken over de toekomst? Wat bijvoorbeeld als het festival zou ophouden te bestaan? Komt er dan een nieuwe expo?

ADG: ​“Volgens mij blijft Pukkelpop in de eerste plaats bestaan in de herinnering van de Pukkelpopper. Ik vind het wel een beetje cringe om daarover na te denken, alsof ik mijn eigen begrafenis organiseer. Wij zijn absoluut niet bezig met hoe de mensen ons zich gaan herinneren; we zijn al blij als we elk jaar een fatsoenlijke editie op de wereld krijgen. Zeker nu is een evenement enorm kwetsbaar. Er moet maar één dingetje mislopen, één post op social media, en het kan meteen ontploffen. Ik heb jaren geleden ​“Wij zijn een muziekfestival” boven Chokri’s bureau gehangen, omdat wij dat vaak vergeten door alle andere beslommeringen. Zoals Isabelle zegt: je moet naar je core business. Die van ons is een muziekfestival; die van de bib een expo daarover maken. Net daarom zit er zo’n grote authenticiteit in: Liesbet brengt de objecten op een neutrale manier in beeld en daar mogen mensen zelf hun verhaal bij fantaseren.”

IT: ​“Zo is het ook voor ons: je probeert relevant te blijven, elk jaar opnieuw. En alle gevoelens die naar boven komen bij bezoekers zijn welkom: een frustratie, een mooie herinnering … Dat zie je aan ons hek, want het hangt goed vol! We gaan dat ook niet alle dagen controleren: wat er hangt, hangt er.”

ADG: ​“Ik heb er zelfs een zien tussen hangen: ​“Chokri geldwolf” – dat maakt ons echt niet uit. Mensen denken dat en mensen mogen dat ook denken.”

Tot slot: deze expo zorgt niet alleen voor een nieuw publiek, maar het schept ook een nieuw bewustzijn over het muziekfestival als erfgoed. Hoe zien jullie dat?

LS: ​“Ik vind het belangrijk dat het als erfgoed bestempeld wordt, omdat het vaak niet zo wordt gezien. Mensen denken bij erfgoed vaak aan iets van zo veel honderden jaren geleden, maar dit is ook erfgoed!”

IT: ​“Door onze core business heeft Anja ook beseft dat Pukkelpop een massa waardevolle objecten bezit waar omzichtig mee moet worden omgegaan. Die bewustwording gaat dus meerdere kanten op.”

ADG: ​“Als een juwelier dagelijks tussen hun dure prul staat, dan vervaagt de waarde op den duur. Dat is normaal, ook voor ons. Wij komen binnen en het eerste wat wij zien, is een poster van Kurt Cobain in 1991 op het podium van Pukkelpop. Ik merk dat al niet meer, maar voor anderen is het telkens een verrassing. Maar deze expo zorgt bovenal voor een soort van respect. De enige constante is dat we ons in Kiewit bevinden met 8 – 9 muziekpodia waarop artiesten optreden; voor de rest moet je jezelf continu opnieuw uitvinden, flexibel zijn … en altijd op alles voorbereid zijn. Dan voel je het respect als je mensen langs die bakken ziet gaan en zoiets hebben van: ​’Oh amai, dat wist ik allemaal niet’.”