Resultaten enquête fanfarecultuur

CEMPER begeleidt VLAMO met een aanvraag om de fanfarecultuur in Vlaanderen te erkennen op de Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. Met dit traject wil VLAMO inspelen op de noden van fanfares om hun orkestvorm, muziek, unieke sound en de cultuur die er rond hangt een toekomst te geven. De erfgoedgemeenschap staat hierbij centraal; mensen die bij de fanfarecultuur betrokken zijn — van muzikanten, bestuursleden en dirigenten tot hun publiek en entourage ‑worden doorheen het traject aangemoedigd om mee te denken en werken. Doordat de erfgoedgemeenschap betrokken wordt bij de aanvraag en mee nadenkt over acties die de fanfarecultuur een mooie toekomst kunnen bieden, kunnen deze acties het best inspelen op de uitdagingen en noden die zij zelf ervaren. Om dit te realiseren, werken CEMPER en VLAMO onder andere met een enquête, provinciale gesprekken en een klankbordgroep die het dossier en de acties verder zal uitwerken. CEMPER verzorgde de enquête; we stelden de vragen op en verwerkten de resultaten tot een 120 pagina’s tellend rapport. Vandaag delen we alvast enkele conclusies waarmee we de komende maanden verder aan de slag gaan.

De enquête

De enquête brengt de fanfarecultuur anno 2019 in kaart. We peilden onder andere naar de betekenis van het woord ​‘fanfare’; de waarde van de fanfarecultuur voor zij die ermee betrokken zijn; en de sterktes, zwaktes, kansen en uitdagingen die zij ervaren. De online enquête liep van 18 juni tot 31 juli 2019. In die tijd verzamelden we 306 unieke en volledige antwoorden van muzikanten bij een fanfare, andere muzikanten, bestuursleden, familieleden en vrienden, dirigenten en publiek.

De ​‘fanfarecultuur’: wat is dat?

Koperblazers, saxofoons, slagwerk, vriendschap, gezelligheid, sociaal contact, aanwezigheid in de gemeente, tradities, … Ik kan denk ik eindeloos verdergaan.
- Deelnemer enquête

Wat verstaan de deelnemers onder het begrip ​‘fanfare’? Bijna de helft beschreef hier de typische fanfarebezetting: koperblazers waaronder veel bugels, saxofoons en slagwerk. Voor 121 deelnemers lag de kern van de fanfarecultuur bij het sociale aspect. Het verenigingsleven, het plezier en samen musiceren, maken van fanfares hechte vriendengroepen. Tenslotte benadrukten 37 deelnemers het lokale belang van fanfares. Ze zijn onlosmakelijk verbonden met het lokale (dorps)leven en dragen bij aan de cultuur van de lokale gemeenschap.Het sociale en lokale aspect spelen wellicht ook mee bij andere orkestvormen in de hafabra-wereld. Wat een fanfare onderscheidt van bijvoorbeeld een harmonie of brassband is dus de bezetting. Juist dat staat momenteel onder druk. Jongeren kiezen steeds minder voor koperblazers waardoor fanfares soms onvoldoende muzikanten hebben. Fanfare-instrumenten opnieuw promoten is alvast één werkpunt voor de toekomst.

‘Oubollige hoempapa?’

Een tweede werkpunt betreft het imago van de fanfarecultuur. De enquête bestond uit een waarderingsonderdeel, verzorgd door Clara Vankerschaver van Werkplaats Immaterieel Erfgoed. Hierin vroegen we naar de waarden en betekenis van de fanfarecultuur. Hieruit bleek dat buitenstaanders een eerder negatief beeld hebben van fanfares. De uitspraken ​‘oubollig’, ​‘hoempapa’ en ​‘geen klank zonder drank’ werden herhaaldelijk aangehaald.Toch weerspiegelt dit beeld de realiteit niet. Tijdens een vraag naar verandering binnen de fanfarecultuur, bleek dat deze steeds evolueert vooral op vlak van repertoire en speelniveau. Fanfares zoeken steeds naar nieuwe stukken die zowel het publiek als de muzikanten aanspreken. Het muzikale en technische niveau gaat er steeds op vooruit door de sterker opgeleide muzikanten en dirigenten. Dit nieuwe, kwaliteitsvolle imago van de fanfarecultuur, willen ze naar buiten toe uitstralen.

Het vervolg

In oktober organiseerde VLAMO gesprekken met betrokkenen uit de vijf Vlaamse provincies; hiervan zal VLAMO de resultaten binnenkort communiceren. Tijdens de gesprekken lichtten we het traject verder toe en peilden we naar engagement om mee te werken aan het erfgoedtraject. Hieruit wordt binnenkort een werkgroep opgesteld die zich – op korte termijn – zal toewerken naar de aanvraag voor de Inventaris en – op lange termijn – zich zal inzetten voor de toekomst van de fanfarecultuur.