Boek 50 jaar Ballet Vlaanderen

Op de laatste dag van de Boekenbeurs lanceerden Opera Ballet Vlaanderen en uitgeverij Lannoo het boek ​’50 jaar Ballet Vlaanderen. Van Jeanne Brabants tot Sidi Larbi Cherkaoui’. Op 2 december 1969 werd namelijk de stichtingsakte van het toenmalige Ballet van Vlaanderen ondertekend. CEMPER was betrokken bij de voorbereidingen voor het boekproject. We hielpen bij het in kaart brengen van de beschikbare bronnen en ondersteunen Opera Ballet Vlaanderen bij de zorg voor hun archief. Bovendien begeleidde collega Staf Vos voor CEMPER ook de opstartfase van het boek. Nadien werkte hij ten persoonlijken titel mee als eindredacteur, samen met huisdramaturg Koen Bollen. 

Het boek vertelt de geschiedenis van het gezelschap vanuit het perspectief van de opeenvolgende artistieke directeurs. Na oprichtster Jeanne Brabants (1970−1984), volgden Valery Panov (1984−1987), Robert Denvers (1987−2005), Kathryn Bennetts (2005−2012), Assis Carreiro (2012−2014) en sinds 2015 Sidi Larbi Cherkaoui. Elk zorgden ze voor een eigen artistieke invulling van wat ballet in hun tijd kon betekenen. Met uitzondering van Panov, die enkel eigen choreografieën bracht, koesterde elk van hen een verlangen naar het etaleren van een veelkleurig palet aan stijlen en benaderingen, telkens met specifieke eigen accenten. Voor elk van deze hoofdstukken werden auteurs aangetrokken die voeling hadden met het beleid van de betrokken directeur en bereid waren zich in het archiefmateriaal te verdiepen.

Het boek presenteert deze geschiedenis van visies en koerswijzigingen allereerst met prachtige beelden over een halve eeuw ballet. Daarnaast krijgt elke directieperiode een teksthoofdstuk, waarin de auteurs eigen accenten leggen. De aandacht gaat vooral uit naar de artistieke visie en programmatie tijdens elke periode. In mindere mate worden ook institutionele en organisatorische aspecten geduid, inclusief heftige discussies, meningsverschillen en subsidiecrisissen. Regelmatig moest het gezelschap uit zijn as herrijzen, en de vraag welke richting het Ballet/​ballet in Vlaanderen uit moet, blijft een halve eeuw lang voortdurend tussen de regels en beelden aanwezig. 

Stichteres, pedagoge en choreografe Jeanne Brabants krijgt niet enkel een hoofdstuk over haar periode als directeur. Bij wijze van hommage richt de proloog de schijnwerpers wat langer op haar activiteiten voorafgaand aan de stichting. Wat dreef haar? Wie maakte haar triomfen mee mogelijk? En waarom was het zo belangrijk voor haar om zich los te rukken van de Koninklijke Vlaamse Opera in Antwerpen en de Koninklijke Opera in Gent? Het hoofdstuk over de Musicalafdeling van het Koninklijk Ballet van Vlaanderen (1985−2004) vormt dan weer een intermezzo over successen en gemiste kansen, dat doet snakken naar een meer algemene geschiedenis van de musical in Vlaanderen.

Vooraan en achteraan in het boek prijken ook vijftig citaten van mensen die in grote mate bijgedragen hebben aan de geschiedenis van het gezelschap. Choreografen, dansers en medewerkers van Ballet Vlaanderen uit alle vijf decennia tonen hun appreciatie in een kleine anekdote of een algemene beschouwing. Achteraan kan men het repertoire en, vanaf 1992 – 1993, de programmatie van de halve eeuw artistieke activiteit in detail overlopen. CEMPER hoopt er mee voor te zorgen dat deze programmatie in de toekomst ook online kan worden geconsulteerd en geanalyseerd. 

Aan het einde van het boek is de cirkel rond: sinds de fusie in 2014 deelt Ballet Vlaanderen, net als zijn voorlopers, opnieuw het huis met een opera-instelling. In de halve eeuw geschiedenis werd een lange weg afgelegd. Het Ballet is nu geen ondergeschoven kind meer, of een ​‘semi-autonome’ partner met dienstverplichting zoals in de Brabants-periode, maar een identiteitsbepalende factor die, onder impuls van Sidi Larbi Cherkaoui, het instituut een nieuwe dynamiek geeft. Omgekeerd wordt Ballet Vlaanderen meer dan ooit uitgedaagd om verbindingen te leggen en bruggen te bouwen. Met de traditie als stevig fundament, maar ook met een kritische houding ten aanzien van zijn geschiedenis. 

Het boek wil volgens de eindredacteurs tot slot vooral een pleidooi en een aanzet zijn tot het verder uitspitten van deze rijke en boeiende geschiedenis. Diverse episodes bleven in het boek immers nog onderbelicht. CEMPER wil zich ook engageren om bijkomend onderzoek naar erfgoed en geschiedenis van dans in Vlaanderen te stimuleren.

Meer

• Opera Ballet Vlaanderen organiseert dit seizoen ook andere activiteiten naar aanleiding van het gouden jubileum. De voorstellingsreeks Brabants / Cherkaoui, met onder meer de herneming van Brabants’ beroemdste werk Cantus firmus (1970). Daarnaast is er nog een lezingenreeks over de geschiedenis van het Ballet (i.s.m. Amarant) en een heuse kostuumparade op de vijfde editie van Dag van de Dans. De dansers van Ballet Vlaanderen nemen het jubileum als inspiratiebron voor hun creaties tijdens Choreolab, het jaarlijkse programma waarin de dansers uitgenodigd worden zelf te choreograferen. 
• Luister naar het gesprek van Chantal Pattyn met Koen Bollen en Staf Vos over het boek op Klara (30 oktober 2019).