Dance as ICH in Griekenland – From dance ethnography to dance class in the 21st century

Doorheen het Creative Europeproject Dance – ICH staan we stil bij sociale en traditionele danspraktijken, hun gemeenschappen en de manier waarop de cultureelerfgoedsector kan bijdragen tot het borgen van deze tradities. Het project is gericht op het aanleveren van nieuwe of vernieuwende modellen voor de voorstelling van deze dansen binnen musea, zodat musea kunnen fungeren als nieuwe dansruimten. CEMPER geeft advies over het bottom-up werken met gemeenschappen.

Doorheen de conferentie maakten we kennis met diverse Griekse dans- en andere tradities die erkend werden als immaterieel erfgoed. En dat zijn er heel wat. Lokale gemeenschappen hechten veel belang aan hun tradities en grijpen de Griekse inventaris aan om zichzelf in de kijker te zetten. Hun dansprakijken maken een belangrijk deel uit van hun gemeenschappelijke identiteit. Daarom treden ze hier met veel trots mee naar buiten. Lokale dansfeesten zijn momenten van samenkomst waarop ze zich verbonden voelen met de gemeenschap. Zo goed als elk dorp heeft zijn eigen variant op de cirkeldans. Door samen in een grote cirkel te bewegen op de muziek, voelen de deelnemers zich één geheel.

Dat konden wij aan den lijve ondervinden. Tijdens een workshop kregen we enkele eenvoudige passen uit verschillende regio’s in Griekenland aangeleerd. Met dit beperkt aantal basispassen konden we ​‘s avonds bij de folkdansclub Choropaideia zonder problemen deel uitmaken van meerdere cirkeldansen. De dansclub verwelkomde ons in hun dansschool, een plek waar vele Grieken, zowel jong als oud, meermaals per week samenkomen om Griekse traditionele dansen uit verschillende regio’s aan te leren. Daarnaast gaven ze ons een voorstelling van enkele moeilijkere traditionele dansen. Deze werden gebracht door een groep leerkrachten uit de dansschool, die naast het lesgeven zelf ook nog steeds les blijven volgen om zich verder te verdiepen in de verschillende dansen.

Ook in Athene werd nog maar eens duidelijk dat dans en muziek hand in hand gaan. Daarom gingen we op bezoek bij het museum met traditionele Griekse muziekinstrumenten. Tijdens meerdere traditionele dansopvoeringen konden we deze muziekinstrumenten bespeeld werden.

Op de laatste dag van de conferentie kreeg CEMPER de kans om de deelnemers meer te vertellen over onze aanpak. CEMPER ging in op een call for contributions betreffende het thema ​‘Sustainable models for interaction between dance ethnography research and dance educational programmes’. Debora gaf een presentatie over onze aanpak op Dansstorm. 

De aanwezigen waren geïnteresseerd in onze werkwijze en de resultaten van onze bevraging. Sommige partners gaven aan om ook iets gelijkaardigs te willen doen om een beter zicht te krijgen op de noden van de dansers bij het borgen van hun praktijken. Daarnaast werd voor de partners duidelijk dat CEMPER binnen de immaterieelerfgoedwerking ook meer doet dan de ondersteuning bij dossiers voor de Inventaris Vlaanderen van het Immaterieel Cultureel Erfgoed. CEMPER ondersteunt erfgoedgemeenschappen, waaronder dus dansers, op diverse manieren bij de trasmissie en het borgen van hun praktijken. Naast de officiële beleidsinstrumenten (die volgden uit de ratificatie van de UNESCO 2003 Conventie door Vlaanderen in 2003), hebben we nog heel wat andere tools om te helpen.

Zowel uit de bevraging op Dansstorm als uit de verschillende workshops werd duidelijk dat dans niet op zichzelf staat. Dans is deel van een cultuur. Dat is zowel het geval voor traditionele en lokale dansen als voor meer moderne dansvormen, zoals hiphop. Telkens leggen dansers de nadruk op het belang van het leren kennen van deze bredere culturele context om een dans echt te kunnen begrijpen. Uiteraard is het correct uitvoeren van bewegingen en danspassen een belangrijk onderdeel van dans. Maar het doorgeven van de bredere kennis en vaardigheden zijn voor dansleerkrachten minstens even belangrijk. Elke danser maakt deel uit van een gemeenschap en leert bij over het ontstaan en de evolutie van een dans: waar komt de dans vandaan en waarom wordt deze gedanst? Dans is dus meer dan het uitvoeren van bewegingen. Ook dat moet doorgegeven worden tijdens het proces van transmissie.

Het Creative Europe project zal resulteren in een praktische gids voor cultureelerfgoedmedewerkers om op een participatieve manier met erfgoedgemeenschappen aan de slag te gaan. Ook vanuit CEMPER hechten we hier veel belang aan. Wil jij als (volks)danser mee nadenken over hoe een samenwerking tussen dansgroepen en musea eruit kan zien? Neem dan zeker deel aan de sessie ​‘Dans en het museum’ die CEMPER samen met Danspunt organiseert op 24 februari 2024. 

Nu de vier workshopsreeksen bij de verschillende Europese partners achter de rug zijn, kunnen we terugblikken op het afgelegde parcours. Deze buitenlandse bezoeken waren cruciaal in het begrijpen van lokale tradities, die beïnvloed worden door diverse socio-economische en politieke factoren. In het begin van het project hadden partners het moeilijk om elkaars terminologie te begrijpen door ontbrekende kennis van de lokale context. Nadat we de kans kregen om telkens ondergedompeld te worden in die lokale cultuur, werden ook de visies en werkwijzen van de partners duidelijk. Daarnaast leerde CEMPER bij over de werking van verschillende musea en hun visie op ICH. Ook het contact met onderzoekers en medewerkers uit nationale dansarchieven zorgde voor nieuwe inzichten over documenteren en transmissie. Al deze diverse erfgoedinstellingen hanteren verschillende methodieken in het benaderen van ICH en gemeenschappen. Door de onderlinge uitwisseling hierover blijven we onze eigen aanpak steeds in vraag stellen. Hierdoor willen we onze eigen werking verbeteren en aanpassen aan de noden die leven bij onze doelgroepen.

Heb jij na het lezen van dit verslag vragen of bedenkingen? Heb je zelf nood aan ondersteuning bij het doorgeven van jouw danspraktijk? Of zegt een erkenning als immaterieel erfgoed jou iets? Aarzel niet om contact op te nemen (contact@​cemper.​be) en hierover met ons in gesprek te gaan!