De Halse mobiele muziekkiosk: de oudste van Vlaanderen?
Eind april 2025 waren de stadsarbeiders druk in de weer op de Grote Markt van Halle: ze bouwden de muziekkiosk op voor de aperitiefconcerten die van 4 mei tot 22 juni zouden weerklinken, met dank aan veertien plaatselijke koren en orkesten. Het is duidelijk dat de kiosk al een respectabele leeftijd heeft. Maar hoe oud is hij precies?
De keuze voor mobiel
Om het optreden in open lucht te faciliteren, bouwden heel wat steden een muziekkiosk op hun belangrijkste plein of in het stadspark. Meestal hadden die een bodem van steen en een dakconstructie uit ijzersmeedwerk. De kiosk in het park van het koninklijk paleis is een mooi voorbeeld; hij werd in 1841 ontworpen door Jean-Pierre Cluysenaar (vooral bekend als ontwerper van de Brusselse Sint-Hubertusgalerijen) en doet nog steeds dienst.
Halle heeft nooit een vaste kiosk gehad; er was geen plein dat zich leende voor een vaste constructie en tot 1898 was er ook geen stadspark. Het is aannemelijk dat de Stad Halle al vanaf de jaren 1850 een mobiele kiosk bezat, die wanneer het nodig was, opgebouwd werd. Er vonden toen immers al festivals en kermisconcerten in openlucht plaats, gebracht door Halse en buitenstedelijke muziekverenigingen. Op enkele postkaarten en foto’s uit de jaren 1900 – 1906 is (een deel van) een kiosk te zien, telkens hetzelfde bouwsel, met palen die een gekarteld doek omhooghouden.
In september 1908 werd de huidige kiosk aangekocht ter vervanging van de ‘oude’ kiosk:
“Nouveau kiosque. – Nous apprenons que l’administration communale va faire placer pour les différents concerts de nos sociétés, un kiosque d’un nouveau système. Ce kiosque se monte directement sur le camion qui le transporte et la toiture se développe en forme de parapluie. Nous félicitons nos administrateurs de cette excellente innovation, car le vieux kiosque a fait son temps et méritait d’être remplacé.” (Gazet van Halle, 6/9/1908)
De nieuwe kiosk werd meteen gebruikt door de Sint-Martinusfanfare op 6 september, het koor Roland de Lattre op 7 september, de Harmonie Sinte-Cecilia op 10 september en de Cercle Servais op 13 september 1908. Niet iedereen was gelukkig met de nieuwe kiosk. Hij bleek nogal krap voor de 68 muzikanten van de fanfare en de verlichting was onvoldoende. Maar het grote voordeel was de voortreffelijke akoestiek en een makkelijke en snelle op- en afbouw.
In 1924, na zestien jaar dienst, drongen zich herstellingen op. De kosten werden geschat op 600 frank. In 1925 werd de tent vernieuwd; het schepencollege koos ervoor om voor 1500 frank een tent over te nemen van de heer Overmeer-Lagae.
Iconografie van de kiosk
Twee kunstwerken van Louis Thevenet (1874 – 1930), die van 1916 tot 1930 in Halle woonde, brengen een muziekuitvoering in Halle in beeld. Het schilderij ‘De kiosk’ toont een optreden van de Koninklijke Sint-Martinusfanfare, vermoedelijk in het park. Het is overduidelijk dezelfde kiosk. De basis is groen geschilderd, de houten pijlers rood en het witte zeildoek heeft een rode rand. De tekening ‘De kiosk’ is vergelijkbaar. De groene inkleuring van de houten onderkant is haast de enige aangebrachte kleur, op een paar toeschouwers na. Het schilderij dateert van circa 1927 en de tekening is niet gedateerd, maar is ten vroegste van 1916.
De eerstvolgende afbeeldingen dateren uit 1982 en tonen uitvoeringen van vijf verschillende muziekverenigingen op de Grote Markt van Halle. Slechts twee foto’s zijn in kleur. De trap en de randen van de balustrade en onderkanten waren groen geverfd; de palen, de spijlen en de vlakken van de onderkanten waren oranje. Het dak was overwegend oranje en de doeken aan de achterkant afwisselend oranje en groen.
Op foto’s uit mei-juni 1990, met de kiosk op de achtergrond, blijkt dat die toen nog in dezelfde kleuren geschilderd was. De eerstvolgende fotoreeks dateert van 30 mei 1998. De kiosk zag er toen volledig groen uit, met een wit zeildoek als dak en witte en groene stukken doek aan de zij- en achterkant.
Vanaf dan is er in het archief van de Halse Harmonie van elk kioskconcert van de vereniging een fotoreportage bewaard. Daaruit blijkt dat de kleuren van 1998 tot 2008 behouden bleven. In 2009 werden de zeilen vernieuwd; de zij- en achterkant waren voortaan in het wit en donkerblauw en hetzelfde patroon kwam nu ook voor op het dak. In 2010 was de transformatie compleet: de hele houten constructie was wit geverfd en de bodem en de trap kregen een donkergrijze kleur. De twee blauwe lappen zeil aan de achterkant volgden mooi op de blauwe stroken van het dak. Vanaf 2011 echter is dat niet meer het geval; op de blauwe lappen volgt een witte strook en omgekeerd. Enkel in 2015 en 2019 werd de symmetrie gerespecteerd.
Enkel de insiders weten dat het tweede en derde zijluik weggehaald kan worden om toegang te krijgen tot de voorraad stoelen en pupiters die erachter verscholen zitten. Zo kunnen die gedurende de hele periode ter plaatse blijven. De vier stukken van de balustrade kunnen weggehaald worden om het naar boven brengen van materiaal te vergemakkelijken.
Anno 2025 staat de kiosk elk jaar opgesteld op de Grote Markt van Halle voor een reeks van een 14-tal aperitiefconcerten in mei-juni en voor de promenadeconcerten op de tweede zondag van september. Soms wordt hij ook gebruikt op het Claesplein in Lembeek.
De Halse kiosk is een van de oudste, zo niet dé oudste nog in gebruik zijnde mobiele kiosk in Vlaanderen. Wie heeft er weet van een nog oudere?
Peter François, curator AST-Streekmuseum Halle, juni 2025
Ook interessant
Topstuk voorgesteld: Muziek uit de cisterciënzerabdij Ten Duinen
"Elk instrument is een cadeau om mee aan de slag te gaan” - Thomas Kint over pianorestauratie
“Hip hip hoera. Een plaat waar ik het bestaan nog niet van af weet” - In gesprek met platenverzamelaars Rinus Blijleven en Willy Machiels
