Home Nieuws De poppencollectie van Paul Schoonens

De poppencollectie van Paul Schoonens

De collectie Paul Schoonens bevat stangpoppen, rekwisieten en een handgeschreven scenario gecreëerd door vader en zoon Schoonens uit Vilvoorde, gebruikt op de foor tussen 1895 en 1952. In deze periode voerde de familie Schoonens traditioneel poppenspel op tijdens foren in het ganse land. Ze behoorde tot de allerlaatsten die dit beroep in Vlaanderen uitoefenden. De stangpoppen behoren tot de traditie van het poppentheater Toone uit Brussel, al moet verder onderzoek de link tussen beide verder uitspitten.

Ridders | © Alain Verhelst

De poppen van Paul Schoonens zijn een bijzonder zeldzame getuige van geromantiseerd volksvermaak op de kermis, een reizende traditie die nauwelijks overgeleverd is. De collectie geeft een beeld van de wijze waarop werd gespeeld: poppenhoofden konden na elke voorstelling worden gewisseld, de kledij werd telkens aan de figuur aangepast, een kapot hoofd kon snel worden vervangen, hersteld (met gekleefde lappen!) en gemaakt, de pruiken werden zelf met gekleurd vlas gemaakt, handen konden worden vervangen aan rompen enz. Deze collectie poppen en rekwisieten behoren tot het speelmateriaal van de laatste generatie van moderne’ rondreizende vaganten met poppentheater. Het zijn unieke figuren te situeren aan het einde van een historische evolutie: het reizend poppentheater werd na een sterke opleving tussen 1850 – 1950 verdrongen door o.a. de opkomst van de film/​cinema en andere mooiere mechanische snufjes’ op de kermis. Het poppentheater als volksvermaak kreeg de genadeslag – getuige daarvan het stopzetten van de bedrijvigheid van de familie Schoonens begin de jaren 50.

© Alain Verhelst

Waarde, kenmerken en staat van de collectie

De collectie omvat 7 volledige stangpoppen, 12 rompen, 22 koppen, 9 paar handen en 2 linkerhanden, 36 rekwisieten (zwaarden, geweren, etc.), 12 hoofddeksels, 35 aparte stukken kledij (waaronder harnasonderdelen), 1 mand en 5 kisten, 1 zak jetons en 1 kladfragment (1895 – 1952). 

De poppen en rekwisieten werden jarenlang bewaard op de vochtige zolder van de kleinzoon van Paul Schoonens, in slechte omstandigheden en omgeven door ongedierte. Via Dhr. Vandeville uit Grimbergen, die heel wat moeite deed om de poppen van vernietiging te vrijwaren, is het restant van deze collectie nu in handen van Alain Verhelst (DRAAD-poppentheater).

Een aantal poppen zijn in goede staat, de overige moeten gereinigd en gerestaureerd worden (vooral de kledij is in slechte staat). Ze variëren in grootte tussen 1m en 1,20m (zonder stang). Rompen werden uitgevoerd in textiel voor matrassen en opgevuld met stro of ander organisch materiaal. De kledij van de ridders bestaat uit op maat gemaakt textiel, bewerkt ijzer en koper. In een van de oudere hoofden uit gelijmd krantenpapier lezen we het jaartal 1898. Ook op andere koppen, meestal in gips gegoten, vinden we jaartallen uit het interbellum of vroeger. Eén pop is op de dij voorzien van het jaartal 1930.

Naast de poppen zijn ook rekwisieten in de oorspronkelijke kisten bewaard: hoeden, bijlen, zwaarden, goedendags, helmen,… Ze bevinden zich in goede staat. Ook reservehoofden, reservehanden, kledij, prularia tot zelfs de jetons die toegang gaven tot de act behoren tot deze collectie. Bij sommige reservehoofden bladdert wat verf af door geleden vochtigheid en moet er gerestaureerd worden. In de punthoed van de magiër-stangpop werd een kladfragment van een verhaal in potlood gevonden. Dit origineel uitgeschreven scenario geeft ons een goed beeld van de volkse, geromantiseerde en simpele fooract waar het hier om ging.

Collectie tentoongesteld

Een selectie poppen werd onder meer tentoongesteld in de expo Poppen op de Rode Loper (18 — 26 juli 2016, Augustijnenklooster, Gent).

Bronnen en literatuur

  • Longcheval, A., & Honorez L. (1984). Toone et les Marionettes de Bruxelles. Paul Legrain.
  • Van der Elst, E. (1997). De Marionetten in België (pp. 24 – 25, pp. 79 – 117). Mardaga.
  • Vandenbroucke, J. (1946). Het poppenspel in de Nederlanden (pp. 73). Nederlandsche Boekhandel.

Bron: Silvrants-Barclay, E., & Van den Dries, L. (2012, september). Topstukken uit de theatergeschiedenis. Proeflijst (onderzoeksrapport in opdracht van de Vlaamse Gemeenschap). Universiteit Antwerpen.
Met dank aan de onderzoeksgroep Research Centre for Visual Poetics (UA) en de geconsulteerde experten.

© Alain Verhelst

Ook interessant

Muziek in kwadraatnotatie op vier lijnen. Centraal links op het blad een miniatuur van de letter S in het goud op een blauwe achtergrond, en in het midden daarvan een witte duif.
07 jul. 2025

Topstuk voorgesteld: Muziek uit de cisterciënzerabdij Ten Duinen

Ten Duinen en Ter Doest waren cisterciënzerabdijen met rijke bibliotheken, waarvan meer dan 500 handschriften bewaard bleven.
Lees meer
27 jun. 2025

"Elk instrument is een cadeau om mee aan de slag te gaan” - Thomas Kint over pianorestauratie

We gingen langs in het nieuwe atelier van Kint Pianos, waar Thomas vertelde over pianorestauratie en zijn meester-leerlingtraject bij August Förster.
Lees meer
28 mei 2025

“Hip hip hoera. Een plaat waar ik het bestaan nog niet van af weet” - In gesprek met platenverzamelaars Rinus Blijleven en Willy Machiels

De Nederlandse platenverzamelaar Rinus Blijleven vertelde ons over zijn collectie en publicatie van de oudste opnamen van de Lage Landen. Hij bracht …
Lees meer
02 mei 2025

Topstuk voorgesteld: Tekeningen in de drie volumes van Théâtre van Maurice Maeterlinck

In 1901-1902 gaf Edmond Deman alle tot dan toe verschenen toneelstukken van Maurice Maeterlinck uit. In zijn persoonlijk exemplaar liet hij tekeninge…
Lees meer