Expo 'Licht uit. Pop op'

Wanneer het licht uitgaat en de poppen op scène verschijnen, begint de magie. In de expo ​‘Licht uit. Pop op’ toont het Huis van Alijn zijn bijzondere collectie theaterpoppen van de 20^e eeuw tot nu. Wat typeert het poppen- en figurentheater? Hoe komt een voorstelling tot stand? En wat maakt dit erfgoed zo waardevol? Ontdek van 25 juni 2022 tot 26 maart 2023 de magische wereld van poppen en figuren voor en achter de schermen.

Drie bijzondere collecties 

Het Huis van Alijn bewaart een uitgebreide collectie rond poppen- en figurentheater. In de expo ​‘Licht uit. Pop op’ toont het museum het erfgoed van Pierke van Alijn en zijn voorlopers, het Gentse Theater Taptoe en de Mechelse familie Contryn. Deze drie unieke en heel verschillende collecties illustreren uiteenlopende facetten van het poppen- en figurentheater in Vlaanderen van begin 20^e eeuw tot vandaag. De drie gezelschappen hebben elk hun eigen verhaal en accenten. Ze worden in de expo vertegenwoordigd door Koen Vergauwen, (speler Pierke van Alijn), Luk De Bruyker (Theater Taptoe) en Paul Contryn (familie Contryn). Ze zijn alle drie nog steeds actief als poppenspeler.

Pierke van Alijn en zijn voorlopers 

Pierke verschijnt een eeuw geleden op het toneel bij het Spelleke van de Muide, maar zijn wortels gaan terug tot de 16^e eeuwse Italiaanse commedia dell’arte. De spelers spelen met stangpoppen en de interactie met het publiek is belangrijk. De voorstellingen zijn gericht op kinderen. In de beginjaren bevatten de stukjes duidelijk een katholieke moraal. Dit verdwijnt steeds meer naar de achtergrond. Humor en plezier winnen aan belang maar een educatieve ondertoon blijft wel belangrijk. Het gezelschap bestaat volledig uit vrijwilligers en is vandaag nog steeds wekelijks actief op de museumzolder van het Huis van Alijn.

Theater Taptoe

Theater Taptoe werd opgericht door Luk De Bruyker, vandaag nog steeds actief als poppenspeler. Het gezelschap start in 1968 als traditioneel marionettentheater, maar experimenteert al snel met nieuwe figuren en technieken. Ze spelen voor kinderen en volwassenen. In 1978 professionaliseert het gezelschap met Freek Neirynck als artistiek leider. Taptoe speelt in binnen- en buitenland en gaat maatschappelijke thema’s niet uit de weg. Het gezelschap tast steeds haar artistieke grenzen af en zoekt aansluiting met uiteenlopende kunstdisciplines. In 2009 krijgt Taptoe onverwacht negatief advies op zijn subsidieaanvraag. Het gezelschap wordt opgedoekt maar Luk De Bruyker blijft actief in vzw Taptoe’s Erf.

De Mechelse familie Contryn 

Sinds de jaren 1940 spelen drie generaties van de Mechelse familie Contryn onafgebroken poppen- en figurentheater voor kinderen en volwassenen.

De spelers van het Spelleken van Ulenspiegel (opgericht door Jef Contryn) gebruiken marionetten, Hopla kiest voor handpoppen en later ook andere
soorten figuren. Vanaf eind jaren 1950 verzorgt Hopla één keer per maand het kleuterkwartiertje in het jeugdprogramma van Nonkel Bob op televisie. De stukjes worden gemaakt door Louis Contryn, de figuurtjes worden erg populair. Tijdens de jaren 1990 experimenteert Paul Contryn met nieuwe materialen en speltechnieken. Er is meer aandacht voor vormgeving en beeldtaal en bij DE MAAN krijgen ook objecten een plek op het podium. De spelers worden steeds meer zichtbaar voor het publiek. Paul Contryn is vandaag scenograaf, figurenmaker en speler bij DE MAAN.

Thema’s in de expo 

Poppen- en figurentheater is sterk geëvolueerd doorheen de tijd. De drie collecties zijn een kapstok om een breder verhaal te vertellen over deze theatervorm in Vlaanderen van begin 20^e eeuw tot vandaag. In deze expo vertellen we in het bijzonder meer over het werk achter de schermen, over de makers en spelers.

Wat typeert het poppen- en figurentheater? 

De manier waarop figuren op scène bewegen is cruciaal. De verschillende soorten poppen worden allemaal met een andere techniek bespeeld. Een handpop beweegt helemaal anders dan een marionet. De keuze van de techniek bepaalt mee de dynamiek van de personages en het verhaal.

Om de boodschap of het verhaal kracht bij te zetten, worden bepaalde kenmerken van de personages uitvergroot, zodat het publiek de figuur in een enkele oogopslag herkent. Aan de andere kant zijn er eigenaardige, fantasierijke figuren die de verbeelding prikkelen.

Hoe komt een voorstelling tot stand? 

Een blik achter de schermen in het atelier en achter de scène. Over het vakmanschap en creativiteit van de makers en spelers en de interactie met het publiek. Tijdens een bezoek aan de expo kan je ook zelf met theaterpoppen spelen.

Poppentheater: erfgoed?

Hoe bewaar je dit erfgoed met een blik op de toekomst? En wat is de waarde ervan?

Scenografie en concept

De Kleine Expeditie en Koen Bovée.

Poppen- en figurentheater: erfgoed? 

Waarom organiseert het Huis van Alijn deze expo?

Het Huis van Alijn heeft door zijn huispoppentheater altijd een nauwe band gehad met poppenspel. Hierdoor was er al een bijzondere collectie Gentse theaterpoppen. In 2021 breidde de collectie aanzienlijk uit. Via CEMPER verwierf het Huis van Alijn twee nieuwe collecties met in totaal meer dan 300 theaterpoppen. Deze nieuwe collecties omvatten:

• theaterpoppen van het Gentse Theater Taptoe, gesticht door Luk De Bruyker;
• poppen die verzameld, gebruikt of gemaakt zijn door drie generaties van de Mechelse familie Contryn, door medewerkers van de School voor Poppenspel en de figurentheaters Spelleken van Ulenspiegel en Hopla.

Deze verwerving is een uitgelezen kans om de collectie rond poppen- en figurentheater voor het eerst te tonen aan een breed publiek in een expo en tegelijkertijd achter de schermen de collectie diepgaand te registreren, verrijken en onderzoeken.

Waarom bewaart het Huis van Alijn deze collecties?

De figuren, decors, ontwerptekeningen en het talrijke beeldmateriaal van voorstellingen laten toe de geschiedenis en de evoluties van het poppen- en figurentheater te onderzoeken en te duiden. Poppenspel weerspiegelt veranderende opvattingen over het opvoeden van kinderen, over normen en waarden of over hoe we onze vrije tijd beleven. Voor veel mensen hangen er ook emoties en herinneringen vast aan het poppenspel.

Naast fysieke collectiestukken is er ook een immaterieel luik. Spel- en maaktechnieken, vaak doorgegeven van generatie op generatie, zitten in de hoofden van makers en spelers. Door samen te werken met de betrokken spelers en makers proberen we enkele van die immateriële aspecten te documenteren.

De drie collecties in deze tentoonstelling tonen het verleden, maar maken ook de brug naar vandaag. De spelers van Pierke van Alijn, Luk De Bruyker en Paul Contryn zijn nog steeds actief. Door dit erfgoed te bewaren willen we niet alleen het verleden onderzoeken maar ook jonge spelers warm maken en het publiek inspireren om te ontdekken wat er nog allemaal leeft in het poppen- en figurentheater.

Bijzonder is de collectie van Pierke van Alijn, het huisgezelschap van het museum. In tegenstelling tot de collectiestukken van Theater Taptoe en de familie Contryn, worden de poppen, kostuums en decors vandaag nog steeds gebruikt tijdens voorstellingen. Ze worden niet bewaard in het depot maar worden wel geregistreerd als collectie. 

Achter de schermen: erfgoedzorg 

De collectie rond poppen- en figurentheater wordt bewaard in het Centraal erfgoeddepot van de Stad Gent in de Ghelamco Arena.

Meer info vind je op de website van het Huis van Alijn.

De expo ​‘Licht uit. Pop op’ © Huis Van Alijn