Rolstoeldansen als immaterieel erfgoed

Sofie Cox startte op negenjarige leeftijd met rolstoeldansen en ondertussen is ze vice-Europees kampioen. De stijlen waarop het rolstoeldansen gebaseerd is, bestaan al vele jaren. Het rolstoeldansen zelf ontstond in de jaren 60 – 70 in Europa. De kenmerken en karakters van de valide dans blijven behouden en worden vertaald naar de rolstoel. Na de registratie van het rolstoeldansen op immaterieelerfgoed​.be gingen we met Sofie in gesprek. In dit artikel kom je te weten welke weg ze aflegde.

Hoe is jouw passie voor dansen ontstaan?

“Ik ben altijd heel actief en sportief geweest. Doorheen de jaren heb ik verschillende hobby’s gehad: van zeilen en zwemmen tot muziekschool en drama. Toen ik films zoals ​‘Step Up’ keek, kriebelde het om ook te gaan dansen. Alleen wist ik niet goed wat de mogelijkheden waren binnen rolstoeldansen. Toen ik negen jaar was, werd het rolstoeldansen voorgesteld tijdens een sportdag. Ook al werd er toen gedanst op muziek van Kabouter Plop, ik was meteen verkocht. Na de sportdag ging ik langs bij de dansclub die de workshop had verzorgd. Daar ben ik onmiddellijk begonnen met freestyle en enkele maanden later met ballroom-latin.”

Hoe heb je dan geleerd om aan rolstoeldansen te doen?

“Op het moment dat ik mij aansloot bij de dansclub, waren ze zich aan het voorbereiden op een show. Omdat ik nog geen ervaring had, zei mijn danslerares dat ik mee de choreografie mocht leren maar de show zou nog te hoog gegrepen zijn. Die eerste maanden heb ik dus geen technieken geleerd. Ik volgde mee de choreografie en eigenlijk ging dat heel vlot. Een paar maanden later stond ik toch mee op het podium met de andere dansers.”

Wanneer was jouw eerste wedstrijd en hoe ben je daar verder in gegroeid?

“Een aantal maanden na de show, deed ik al mee aan mijn eerste wedstrijd. Het was een grote internationale wedstrijd waar ik bij de debutanten startte samen met de zoon van mijn danslerares, een valide danser. Het was een heel fijne wedstrijd om aan deel te nemen omdat ik daar de top van de wereld kon zien dansen. Het gaf mij enorm veel motivatie.

Omdat ik internationaal wilde gaan dansen, besloot ik in 2009 om te stoppen met het recreatieve luik en focuste ik mij volledig op wedstrijddansen. Samen met mijn nieuwe danspartner Sander volgde ik privélessen. In 2014 stegen we naar de hoogste categorie en mochten we deelnemen aan Europese en Wereldkampioenschappen. Dat jaar werd solodans ook voor het eerst georganiseerd. We besloten om naast duodans ook allebei solo te gaan dansen. Toen mijn danspartner Sander in 2018 stopte met dansen, ben ik volledig op solodans overgeschakeld. Een half jaar later won ik op het Europees kampioenschap zilver in de solo ladies (ballroom-latin) en brons in solo freestyle. Dat was echt een bekroning voor het harde werk en een motivatie om nog verder te gaan in solodans.”

Wat kenmerkt het rolstoeldansen en wat is jouw favoriete dansstijl?

“Er zijn verschillende stijlen die gedanst kunnen worden waaronder ballroom en latin. ​‘Solo ladies’ is een stijl binnen het rolstoeldansen die sinds 2014 bestaat en een combinatie is van twee ballroomdansen (Engelse wals en tango) en drie latindansen (samba, rumba en jive). ​‘Freestyle’ is een verzamelnaam voor alle andere dansstijlen waaronder hiphop en moderne dans.

De basis van ballroom en latin blijft de valide stijl, vertaald naar de rolstoel. De kenmerken en karakters van de dans blijven behouden. Zo is de techniek van het bovenlichaam in valide dans hetzelfde als bij rolstoeldansen. Uiteraard zijn een aantal typische bewegingen van een dansstijl niet mogelijk met een rolstoel. Deze worden dus op een andere manier gedanst, maar steeds met respect voor de juiste techniek, uitvoering en karakter. 

Zo is er bijvoorbeeld de ​‘duodraai’. Twee dansers staan hiervoor in gesloten houding, rechterzij aan rechterzij en draaien samen met de klok mee. Als ze tegen de klok in willen draaien, staan ze linkerzij aan linkerzij.

Een ander voorbeeld is ​‘samba walks’. Er wordt eerst een aanzet gegeven aan de rolstoel zodat deze in beweging is. Vervolgens worden de armbewegingen uit het valide dansen gebruikt waarbij de armen afwisselend naar buiten gaan, vertrekkend vanuit het centrum.

Hoewel ik momenteel minder freestyle dans, ben ik altijd heel trots op de creaties. Ik kan steeds dansen op de nummers die ik zelf kies en ook de choreografie doe ik zelf. Binnen ballroom en latin verkies ik de latindansen. Ik hou wel van wat meer actie en snelheid.”

Hoe zie je de toekomst van het rolstoeldansen?

“Het rolstoeldansen groeit elk jaar. Er komen steeds nieuwe dansers bij en er zijn ook meer landen die deelnemen op internationaal niveau. Ook algemeen krijgt de sport meer bekendheid. Hopelijk wordt rolstoeldansen ooit een paralympische sport.”

Welke droom wil je nog verwezenlijken?

“Het is mijn droom om wereldkampioen te worden. Momenteel ben ik vice-Europees kampioen. Ik hoop op korte termijn ​‘vice’ te laten vallen. De volgende tussenstap is een medaille halen op het Wereldkampioenschap. Tot nu toe danste ik al enkele keren in de finale, de top zes van de wedstrijd. Het ultieme doel is de titel ​‘wereldkampioen’. Het zou ook heel mooi zijn om ooit naar de Paralympische Spelen te kunnen gaan.”

Meer info over immaterieel erfgoed

• Ontdek rolstoeldansen op immaterieelerfgoed​.be.
• Misschien houd jij ook bepaalde tradities, kennis en vaardigheden rond muziek- en podiumkunsten in leven en wil je die meer zichtbaarheid geven? Dan kan je deze registreren op immaterieelerfgoed​.be!
• Hulp nodig bij het registreren van je praktijk? Sarah Kaerts van Werkplaats immaterieel erfgoed (sarah@​werkplaatsimmaterieelerfgoed.​be) en Sarah Masson van CEMPER (sarah.​masson@​cemper.​be) helpen je graag verder!