Hoe een podiumtijdschrift zijn archief activeert – Simon Baetens over 40 jaar Etcetera

“Officieel werd Etcetera opgericht in 1982, maar het eerste nummer verscheen in 1983. Het werd gesticht door Johan Wambacq en Hugo De Greef, die toen heel actief waren in de theaterwereld. In het begin van de jaren 80 was er nog geen Kunstendecreet en was Etcetera een soort activistisch blad. Het wilde de podiumkunsten in Vlaanderen, die toen aan het bloeien waren, op de kaart zetten en het belang ervan aankaarten bij politici. Eind jaren 80, begin jaren 90 verschoof de focus meer en meer naar kritische analyses en essays over podiumkunstenwerk. En dat is het tijdschrift tot op vandaag; met het verschil dat de online werking de laatste drie tot vijf jaar heel erg gegroeid is. Zo zijn er veel artikels die alleen nog online verschijnen, zoals recensies en extra reeksen met columns en interviews.

Wat Etcetera typeert, is dat we streven naar meerstemmige kritiek. Het woord ​‘kritiek’ is daarbij heel belangrijk. Ondanks onze betrokkenheid bij het veld, moeten we durven om kritisch te kijken, en te bevragen wat er op de podia te zien is en wat er in de sector beweegt. Sinds een twintigtal nummers doen we dat thematisch. We proberen telkens een thema te kiezen dat speelt in de maatschappij. Zo gaat het septembernummer over familie, omdat we zowel in de literatuur als op de podia en in de maatschappij veel dingen zien over ouderschap, familiebanden, voorouders … We vragen dan verschillende mensen om na te denken hoe podiumkunstenwerk met die thematiek verbonden is. Door thematisch te werken, hopen we meer ​‘tijdloze’ nummers te maken die mensen langer bijhouden.

Etcetera krijgt structurele subsidies van de overheid onder de functie ​‘reflectie’. Tegelijkertijd worden we gesteund door heel wat theaters en huizen uit de podiumsector via ambassadeurschap of advertenties. Daaraan worden nooit beloftes gekoppeld om hun werk te coveren of er op een bepaalde manier over te schrijven. We vinden het zeer belangrijk dat de redactie van Etcetera vrije keuzes kan maken. Daarnaast voegen we aan onze recensies geen beoordeling toe. Anders dan kranten hebben wij minder de functie van ​’consumentenadvies’. We vinden het belangrijk om een zekere integriteit te bewaren.”

“Het redactieteam van Etcetera bestaat uit twee hoofdredacteurs, Charlotte De Somviele en ikzelf, en een redactiesecretaris, Natalie Gielen. Daarrond zit de ​‘grote redactie’, een bredere poule van mensen waarmee we enkele keren per jaar samenzitten om te kijken welke tendensen er spelen in het veld, welke thema’s interessant zijn voor Etcetera en om te brainstormen over concrete onderwerpen. Daarnaast hebben we een vrij grote poule van auteurs en recensenten, een vaste vormgever en eindredacteur die freelance voor ons werken. Al die mensen hebben een link met de podiumsector. Het zijn makers, journalisten, dramaturgen, theaterwetenschappers … Ze komen vaak ook zelf met vragen naar ons en we worden regelmatig uitgenodigd voor premières. Etcetera leeft dus in de sector. Al is niet iedereen het altijd eens met wat we schrijven. Maar dat is ook niet de bedoeling. Ik denk wel dat we door de meeste professionals in de sector gezien worden als een belangrijke plek voor debat, opinie en analyse. Ook het feit dat het tijdschrift al zo lang bestaat, zorgt er mee voor dat het een referentie is op vlak van podiumkunsten.”

“Theater is een medium dat live is; er blijft nadien niet veel meer over. We beseffen dat we – door over podiumwerk te schrijven – bijdragen aan de mogelijkheid om er later opnieuw over te lezen en het te bestuderen. Daarom proberen we om in onze planning van recensiewerk zo veel mogelijk te coveren. We dragen ook zorg voor ons archief, zowel fysiek als digitaal.

Ons archief was ook al heel lang online raadpleegbaar via de website van Universiteit Antwerpen. Toen we een zestal jaar geleden een nieuwe website maakten, hebben we alles gemigreerd van de UA naar onze eigen site. Dat was veel werk, maar daardoor kan je vandaag alles wat de afgelopen 40 jaar in Etcetera verscheen – op misschien één of twee heel oude nummers na – lezen op onze website. We zien ook regelmatig aan onze paginabezoeken dat oudere artikels gelezen worden. Bovendien zetten we ons archief actief in bij het samenstellen van dossiers, bijvoorbeeld wanneer iemand overlijdt. Dan gaan we kijken wat er in die 40 jaar over die persoon geschreven is.”

Etcetera en het Letterenhuis

“De podcast is nog tot 31 oktober te beluisteren in het Letterenhuis. Online blijft die ook daarna beschikbaar. Het Letterenhuis is de plaats waar een deel van ons archief bewaard wordt. Toen in 2022 het Etcetera-archief weg moest uit het Kaaitheater, verhuisden onze magazines naar DE SINGEL en alle primaire bronnen (zoals de oprichtingsakte, persoonlijke documentatie van vorige redacties en verslagen van vergaderingen) naar het Letterenhuis. Bovendien heeft het Letterenhuis recent de hele architectuur veranderd om meer een open huis te zijn waar je vrij kan binnenwandelen, de bibliotheek kan raadplegen en kan komen werken. In de inkomhal is er een leeshoek. We vonden het dus een leuk idee dat je de podcast kan komen ​’lezen’ op een fysieke plek en zo ons archief tot leven te brengen. Het is ook heel fijn dat met de start van het academiejaar veel studenten een rondleiding krijgen in het Letterenhuis en zo in contact kunnen komen met onze podcast.”

Een vooruitblik naar de toekomst van Etcetera

“Er zijn nog veel dingen waarop we willen inzetten. Zo willen we graag een nieuwe website en willen we inzetten op verschillende vormen van media. Dat kan bijvoorbeeld een podcast of video zijn. Sinds een aantal nummers laten we ook alle teksten inlezen door Transkript. Op die manier kunnen mensen die – om welke reden dan ook – liever luisteren dan lezen, de printnummers raadplegen. We denken dus na hoe we multimediaal kunnen zijn, en hoe we toegankelijker en laagdrempeliger kunnen worden. Tegelijkertijd blijft het heel belangrijk om die vier printnummers per jaar te maken.

Anderzijds willen we een beter zicht krijgen op de community rond Etcetera. Wie zijn onze lezers? Kunnen we hen via live-evenementen samenbrengen? Hoe kunnen we daarvoor meer samenwerken met partners uit het veld? En kunnen we de relatie met Etcetera persoonlijker maken door onze redactie en auteurs meer een gezicht te geven?

Daarnaast willen we zoeken naar manieren om ons archief te activeren. Ik denk dat we daar al goede stappen in gezet hebben. Maar we zouden eens iemand in dienst moeten nemen om een goede inhoudelijke mapping van ons archief te maken, zodat we het ook vlotter kunnen inzetten.”