Topstuk voorgesteld: Rituale Cisterciense

Een rituale is een boek met teksten en gezangen die buiten de mis- of officieliturgie vallen, zoals voor andere sacramenten of zegeningen, en is bedoeld voor de celebrant. Het rituale cisterciense is een klein perkamenten handschrift (210x150mm) van 119 folio’s en dateert vermoedelijk uit het eerste kwart van de veertiende eeuw. Het handschrift bevat grotendeels een exsequiale (dodenliturgie) en de aard van de gebeden doet vermoeden dat het een oorsprong kent in de cisterciënzerorde. Ook de blindgestempelde middeleeuwse band verwijst naar die oorsprong. Het is voorzien van zogenaamde duinenkruisjes en het opschrift ​‘Liber abbatis beate Marie de Dunis’, wat bevestigt dat het handschrift afkomstig is uit de bekende cisterciënzerabdij van Onze-Lieve-Vrouw Ter Duinen in Koksijde.

Het handschrift is uitzonderlijk omdat het een van de weinige bewaarde handschriften van de voormalige abdij is die muzieknotatie bevat. Het gaat daarbij om zwarte kwadraatnotatie op vier rode lijnen. De teksten van de dodenliturgie zijn vast omlijnd maar de samensteller van het handschrift heeft er voor gezorgd dat de celebrant (de abt of een priester) zich niet zou vergissen wat de melodieën betreft. Ook toen bleek enige houvast wel welkom.