Topstuk voorgesteld: Testament Rhetoricael

Eduard de Dene (ca. 1506 – 1578) geldt als een van de meest vooraanstaande rederijkers die de Zuidelijke Nederlanden ooit hebben gekend. Hij was lid van De Drie Santinnen, dat in of kort voor 1474 opgericht werd en dat in de zestiende eeuw, naast de H. Geestgilde, uitgroeide tot een van de belangrijkste rederijkerskamers in Brugge. In haar hoedanigheid van toneel- en poëzievereniging speelde De Drie Santinnen een cruciale rol in het culturele leven van de stad.

De Denes Testament Rhetoricael is een bijzonder waardevol document op literair, cultuurhistorisch en muzikaal vlak. De meer dan 300 gedichten die hij er in neerpende, maken het tot een omvangrijk verzamelhandschrift, een soort bloemlezing van zijn werk, waarin hij blijk geeft van zijn onbegrensde literaire kwaliteiten en creativiteit. 

Bovendien vatte de Dene het geheel op als zijn testament: in zijn verzen legateert hij – vaak met zin voor humor of satire – concrete dingen, morele eigenschappen, situaties, maar ook de teksten zelf aan familieleden, vrienden of instellingen (waaronder Brugse kloosters, scholen, schuttersgilden enz.). Daardoor wordt het handschrift tegelijk een soort gedenkboek aan de stad Brugge, haar inwoners, geschiedenis en de moeilijke politiek-economische fase waarin de stad toen verkeerde.

De 79 liederen die de Dene opnam, maken de autograaf ook muziekhistorisch van belang. Hoewel zij niet voorzien zijn van muzieknotatie, kunnen ze ons toch veel leren over de toenmalige liedkunst bij de rederijkers. Een groot deel van de liederen is namelijk vergezeld van een ​‘wijsaanduiding’: een verwijzing naar een ander – bekender – lied waarop de teksten gezongen kunnen worden. Waar een dergelijke wijsaanduiding voorzien is, kunnen de melodieën die de rederijkers gebruikten m.a.w. perfect gereconstrueerd worden. Een aantal werken zijn gedateerd, zodat het handschrift een referentiepunt is voor andere rederijkersgedichten en ‑liederen.

De Denes Testament Rhetoricael wordt thans bewaard in de afdeling Handschriften en kostbare werken van de Universiteitsbibliotheek Gent (Ms. 3330). Het handschrift werd gedigitaliseerd en is online raadpleegbaar via de website van de Universiteitsbibliotheek Gent. Ook via de website van de Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren kan de volledige inhoud van het handschrift geraadpleegd worden. De liederen zijn beschreven in de Nederlandse Liederenbank (www​.liederenbank​.nl), met vermelding van onder andere de wijsaanduiding en het strofeschema.