Veel volk verwacht. Populaire muziekcultuur in Vlaams-Brabant sinds 1800

“Geschiedenis bestaat niet alleen uit prestigieuze ​‘schatten’ en grote ​‘helden’ […], maar vooral uit alledaagse handelingen en gedeelde overtuigingen die gaandeweg een nieuwe invulling krijgen”. Met dat idee in het achterhoofd startten vier onderzoekers medio 2010 een onderzoek naar de populaire muziekcultuur in Vlaams-Brabant. Eind april verschenen hun bevindingen in het boek Veel volk verwacht.

Muziek is geen op zichzelf staand fenomeen, maar vindt altijd plaats in een bepaalde sociale, politieke, economische,… context. Naarmate die context evolueert, zullen ook de muziek, muziekbeoefening en muziekreceptie aan veranderingen onderhevig zijn. Meer zelfs: verschuivingen in de betekenis van muziek lopen onvermijdelijk parallel met transformaties in de haar omringende wereld. Zo is ook ​‘populaire’ muziek(cultuur) zelf geen statisch gegeven, maar een concept dat mee evolueert in de tijd en in voortdurende interactie staat met haar omgeving.

Veel volk verwacht is geen historiek van de popmuziek in de provincie, noch een overzicht van Vlaams-Brabantse componisten en muzikanten. Wel brengen de auteurs de geschiedenis van de populaire muziekcultuur in Vlaams-Brabant in kaart via de maatschappelijke veranderingen die haar mee beïnvloed(d)en. Algemene culturele praktijken en fenomenen, zoals processen van identiteitsvorming, kennisoverdracht en lichamelijke presentatie, vormen de rode draad van deze publicatie, eerder dan de eigenlijke muziek.

Zo focust het eerste deel (Gemeenschap) op de kracht van muziek om mensen zowel op als voor het podium te verenigen, maar ook te verdelen. De auteurs ontleden minutieus de mechanismen die schuilgaan achter de verenigende kracht van onder meer koorverenigingen en fangroepen of zoomen in op marktzangers en cabaretiers die meermaals de woede van Kerk en Staat opwekten met hun provocerende liederen. Het tweede deel (Uitwisseling) onderzoekt het verband tussen muzikale voorkeuren en de kanalen waarlangs de muziek zelf en opvattingen over muziek verspreid wordt. In welke mate oefenen de overheid, het officiële muziekonderwijs, radioprogramma’s, magazines, vrienden of bijvoorbeeld de commerciële markt een invloed uit op onze muzikale smaak en de manier waarop we met muziek omgaan? Een opvoering is altijd meer dan alleen maar een muzikant die een werk vertolkt voor een bepaald publiek: elke performance is een ritueel waar de muziek, uitvoerder(s), het publiek en de setting op elkaar inspelen. In het laatste deel (Opvoering) benadrukken de auteurs dan ook de dynamische wisselwerking tussen muziek, performance, plaats en setting van de vertolking en de betekenis die muziek krijgt. Daarbij bespreken ze onder meer hoe fanfares aandacht besteedden aan de manier waarop ze zich presenteerden aan het grote publiek en hoe de intrede van het uniform de uitstraling van een korps (en navenant ook het ledenaantal) deed toenemen. Of hoe een jeugdhuis, kerk of cultureel centrum als tijdelijke soundscapes een betekenisvolle factor zijn in de manier waarop muziek wordt gepercipieerd.

Vanuit een brede benadering, die nog maar zelden werd toegepast in publicaties over populaire muziekcultuur, behandelt Veel volk verwacht deze en heel wat andere thema’s. Zodoende reikt het een kapstok aan waaraan lokale verhalen kunnen worden opgehangen.

Veel volk verwacht is het werk van ADVN, Amsab-ISG, KADOC en Liberaal Archief in opdracht van de provincie Vlaams-Brabant. Het verscheen in de reeks Accenten uit de geschiedenis van Vlaams-Brabant.

Elisabeth Bruyneel, Robbe Herreman, Andreas Stynen en Staf Vos, Veel volk verwacht. Populaire muziekcultuur in Vlaams-Brabant sinds 1800, Leuven: Uitgeverij Peeters, 2012; ISBN: 978−90−429−2664−6; 365 pag.