Home Nieuws Al zingend leren over immaterieel erfgoed

Al zingend leren over immaterieel erfgoed

Tijdens de erfgoedweken trok onze collega Debora Plouy als erfgoedklasbak door Vlaanderen en Brussel. Tussen 15 en 26 april leerde ze 18 klassen van het eerste tot en met het zesde leerjaar uit 10 verschillende scholen al zingend over immaterieel erfgoed.

Debora zingt 'En de krokodil' met het eerste leerjaar van Nieuwland (Brussel) | © Erfgoedcel Mechelen

Zingen met het kinderliedjesboek Schipper mag ik overvaren?

CEMPER stelde op vraag van Uitgeverij Lannoo een kinderliedjesboek samen, getiteld Schipper mag ik overvaren? En 99 andere kinderliedjes van hier en elders om samen te ontdekken. Voor dit project verzamelde CEMPER 100 liedjes die in Vlaanderen en Nederland gezongen worden voor en/​of door kinderen. Het boek werd in november 2023 gelanceerd. De voorbije erfgoedweken waren dan ook de uitgelezen kans om de schoolgaande jeugd warm te maken voor deze traditie. De leerlingen kwamen op een leuke en laagdrempelige manier in contact met het concept erfgoed’. En natuurlijk werd er tijdens de lessen gezongen, meteen een demonstratie van het levende karakter van dit erfgoed.

De klasbakmomenten lieten zien dat het boek een interactieve en speelse opener van elke les kan zijn. Debora werkte op vraag van de scholen meerdere thema’s uit die aansloten bij hun leerstof. Zo zongen we liedjes over sprookjes, pesten, de ruimte, dieren, ambachten, huizen etc. De honderd liedjes zijn in het boek alvast onderverdeeld in zes hoofdthema’s: bewegen en dansen, liedjes voor alle dagen, natuur, feest, geschiedenis en spelen en hier kan je als leerkracht gemakkelijk op inhaken. Elk liedje bevat een brede waaien aan mogelijkheden omdat in de bijbehorende weetjes telkens boeiende informatie wordt aangereikt. De combinatie van leuke liedjes en educatieve feiten gaven Debora de mogelijkheid om verschillende onderwerpen dieper te behandelen en zo, zonder dat de kinderen het beseffen, ze heel wat bij te leren.

Elke les leverde steevast blije gezichtjes en bedankjes op. Dit zowel van de leerlingen die iets bijleerden over hun dagdagelijkse leven en tradities, als van de leerkrachten, die vaak met nostalgie terugdachten aan hun kindertijd en genoten van hun leerlingen die aandachtig luisterden om daarna uit volle borst mee te zingen. De kinderen waren heel ontvankelijk en bleken een enorm dankbaar publiek te zijn voor het betoog van onze erfgoedprofessional.

Tips voor erfgoedprofessionals

Moe maar voldaan kan Debora terugblikken op alle geslaagde klasbezoeken. Niet alleen de kinderen leerden iets bij op deze momenten, ook Debora heeft als erfgoedklasbak veel ervaring opgedaan. Hieronder somt ze enkele van de belangrijkste aandachtspunten op, om ook andere erfgoedprofessionals aan te moedigen om tijdens een volgende editie als erfgoedklasbak aan de slag te gaan.

Afbakenen

Stel duidelijke grenzen voor jezelf. Heb je het gevoel dat kinderen van het eerste leerjaar te jong zijn voor wat je hun wil vertellen? Wees dan ook eerlijk hierover en ga voor oudere klassen. Baken voor jezelf ook een regio af. Ben je bereid om over heel Vlaanderen te reizen voor enkele uren erfgoedklasbak, of blijf je liever iets dichter bij huis? Lesgeven kan zeker vermoeiend zijn als je dat niet gewoon bent. Als je dan om 5u de trein moet nemen om op tijd op een verafgelegen school te zijn, worden het snel zware dagen. Denk op voorhand dus goed na over jouw aanbod en hoever je daarin wil gaan en wees niet bang om jouw grenzen te bewaken. Wees er je ook bewust van dat jouw reguliere werk als erfgoedprofessional niet helemaal on hold kan worden gezet, dus ook het tussentijds opvolgen van bijvoorbeeld mailtjes en projecten zal er nog bijgenomen moeten worden.

Herkenbaarheid

Immaterieel erfgoed is een abstract en moeilijk begrip voor lagereschoolkinderen. Voorbeelden en persoonlijke tradities helpen natuurlijk wel bij het invullen van dit begrip. Kinderliedjes zingen was voor veel leerlingen een herkenbare traditie, waardoor het abstracte concept meteen iets concreter werd.

Daarnaast vergroot extra materiaal de herkenbaarheid van jouw betoog. Beeldmateriaal spreekt leerlingen aan en laat hen iets zien wat in woorden moeilijker uit te leggen valt. Zo ging CEMPER voor deze erfgoedklasbakken op bezoek bij het VRT-archief om daaruit enkele oude(re) fragmenten van zingende kinderen op te vissen. Deze gedateerde zwart-wit video’s laten kinderen meteen zien en voelen wat we bedoelen met het intergenerationele karakter van tradities, ze werden namelijk ook door onze grootouders al beleefd.

Ook voorwerpen trekken de aandacht en kunnen jouw uitleg kracht bijzetten. Op de achterkant van een platenhoes met kinderliedjes uit 1975 konden kinderen zelf lezen welke kinderliedjes 50 jaar geleden populair waren. Door het gebruik van dat object werd ook meteen duidelijk hoe weinig we van deze liedjes vandaag nog kennen. Het veranderend repertoire aan kinderliedjes werd zo meteen visueel duidelijk voor hen en dat terwijl ze zelf actief iets mochten doen.

Het boek zelf bevat honderd kinderliedjes in 33 verschillende talen. Zo weerspiegelt het boek de grote diversiteit in onze samenleving. Het was voor veel kinderen met een buitenlandse achtergrond of nationaliteit een aangename verrassing toen ze hoorden of zagen dat er in het boek ook een kinderliedje in hun moedertaal stond. Dit zorgde ook voor hen voor een moment van herkenning en trots op hun erfgoed. Hierdoor leerden kinderen zonder het goed en wel door te hebben over diversiteit, verdraagzaamheid en respect voor elkaars culturen.

De leerlingen van het eerste leerjaar van Nieuwland (Brussel) kijken naar een fragment uit het VRT-archief | © Erfgoedcel Mechelen

Flexibiliteit

Met kinderen van het zesde leerjaar kon uiteraard al dieper ingegaan worden op concepten als immaterieel erfgoed, UNESCO en borgen. Kinderen van een eerste of tweede leerjaar vereisen een aangepaste presentatie, waarbij de drempel veel lager ligt. Ook al weten ze nadien niet perfect wat immaterieel erfgoed is, ze werden toch al een eerste keer geprikkeld en in contact gebracht met een concept als erfgoed, waardoor ook met een laagdrempelig aanbod al een zaadje wordt gepland voor later. Resultaten moeten niet meteen zichtbaar zijn, maar zullen zeker op langere termijn renderen.

Flexibiliteit bleek doorheen deze lessen een grote meerwaarde, want alle kinderen, klassen en scholen vergen een eigen aanpak. Wees dus ook niet bang om van jouw vooraf opgestelde structuur af te wijken en in te gaan op wat de kinderen aantrekt of wat ze zelf geven aan input. Zo leerde ik zelf nog een nieuw Zuid-Afrikaans liedje kennen tijdens één van de bezoeken toen een leerling dit zelf aanbracht en voorzong voor de hele klas.

De erfgoedklasbakken waren een boeiende leerschool voor zowel de leerlingen, leerkrachten als CEMPER. We hopen dat het kinderliedjesboek nog vaak uit de kast gehaald wordt om met de klas alle liedjes samen te ontdekken!

Ook interessant

30 sep. 2024

Erfgoed in de schijnwerpers: podiumtechnisch erfgoed als leermiddel in het beroepssecundair onderwijs

Met zijn masterproef 'Erfgoed in de schijnwerpers' ontwikkelde Elias Feys een lespakket dat podiumtechnisch erfgoed inzet als educatief middel in het…
Lees meer
16 sep. 2024

Noord-Indische klassieke muziek: een traditie van meester op leerling doorgegeven

Haroun Iqbal, jazzgitarist en componist, verdiepte zich samen met Asad Qizilbash in de wereld van Noord-Indische klassieke muziek dankzij een meester…
Lees meer
04 sep. 2024

Een actieplan voor danserfgoed in Vlaanderen – Werksessie Netwerk Danserfgoed

Ben jij begaan met het doorgeven van dans en danskennis? Werk mee aan een actieplan voor danserfgoed in Vlaanderen tijdens onze werksessies op 19 okt…
Lees meer
07 jun. 2024

Onderzoeksrapport folk-, volks- en werelddans

Een enquête, individuele interviews en een rondetafelgesprek gaven ons inzicht in folk-, volks- en werelddans in Vlaanderen en belichten wat volgens …
Lees meer