Al zingend leren over immaterieel erfgoed

Zingen met het kinderliedjesboek Schipper mag ik overvaren?

CEMPER stelde op vraag van Uitgeverij Lannoo een kinderliedjesboek samen, getiteld Schipper mag ik overvaren? En 99 andere kinderliedjes van hier en elders om samen te ontdekken. Voor dit project verzamelde CEMPER 100 liedjes die in Vlaanderen en Nederland gezongen worden voor en/​of door kinderen. Het boek werd in november 2023 gelanceerd. De voorbije erfgoedweken waren dan ook de uitgelezen kans om de schoolgaande jeugd warm te maken voor deze traditie. De leerlingen kwamen op een leuke en laagdrempelige manier in contact met het concept ​‘erfgoed’. En natuurlijk werd er tijdens de lessen gezongen, meteen een demonstratie van het levende karakter van dit erfgoed.

De klasbakmomenten lieten zien dat het boek een interactieve en speelse opener van elke les kan zijn. Debora werkte op vraag van de scholen meerdere thema’s uit die aansloten bij hun leerstof. Zo zongen we liedjes over sprookjes, pesten, de ruimte, dieren, ambachten, huizen etc. De honderd liedjes zijn in het boek alvast onderverdeeld in zes hoofdthema’s: bewegen en dansen, liedjes voor alle dagen, natuur, feest, geschiedenis en spelen en hier kan je als leerkracht gemakkelijk op inhaken. Elk liedje bevat een brede waaien aan mogelijkheden omdat in de bijbehorende weetjes telkens boeiende informatie wordt aangereikt. De combinatie van leuke liedjes en educatieve feiten gaven Debora de mogelijkheid om verschillende onderwerpen dieper te behandelen en zo, zonder dat de kinderen het beseffen, ze heel wat bij te leren.

Elke les leverde steevast blije gezichtjes en bedankjes op. Dit zowel van de leerlingen die iets bijleerden over hun dagdagelijkse leven en tradities, als van de leerkrachten, die vaak met nostalgie terugdachten aan hun kindertijd en genoten van hun leerlingen die aandachtig luisterden om daarna uit volle borst mee te zingen. De kinderen waren heel ontvankelijk en bleken een enorm dankbaar publiek te zijn voor het betoog van onze erfgoedprofessional.

Tips voor erfgoedprofessionals

Moe maar voldaan kan Debora terugblikken op alle geslaagde klasbezoeken. Niet alleen de kinderen leerden iets bij op deze momenten, ook Debora heeft als erfgoedklasbak veel ervaring opgedaan. Hieronder somt ze enkele van de belangrijkste aandachtspunten op, om ook andere erfgoedprofessionals aan te moedigen om tijdens een volgende editie als erfgoedklasbak aan de slag te gaan.

Afbakenen

Stel duidelijke grenzen voor jezelf. Heb je het gevoel dat kinderen van het eerste leerjaar te jong zijn voor wat je hun wil vertellen? Wees dan ook eerlijk hierover en ga voor oudere klassen. Baken voor jezelf ook een regio af. Ben je bereid om over heel Vlaanderen te reizen voor enkele uren erfgoedklasbak, of blijf je liever iets dichter bij huis? Lesgeven kan zeker vermoeiend zijn als je dat niet gewoon bent. Als je dan om 5u de trein moet nemen om op tijd op een verafgelegen school te zijn, worden het snel zware dagen. Denk op voorhand dus goed na over jouw aanbod en hoever je daarin wil gaan en wees niet bang om jouw grenzen te bewaken. Wees er je ook bewust van dat jouw reguliere werk als erfgoedprofessional niet helemaal on hold kan worden gezet, dus ook het tussentijds opvolgen van bijvoorbeeld mailtjes en projecten zal er nog bijgenomen moeten worden.

Flexibiliteit

Met kinderen van het zesde leerjaar kon uiteraard al dieper ingegaan worden op concepten als immaterieel erfgoed, UNESCO en borgen. Kinderen van een eerste of tweede leerjaar vereisen een aangepaste presentatie, waarbij de drempel veel lager ligt. Ook al weten ze nadien niet perfect wat immaterieel erfgoed is, ze werden toch al een eerste keer geprikkeld en in contact gebracht met een concept als erfgoed, waardoor ook met een laagdrempelig aanbod al een zaadje wordt gepland voor later. Resultaten moeten niet meteen zichtbaar zijn, maar zullen zeker op langere termijn renderen.

Flexibiliteit bleek doorheen deze lessen een grote meerwaarde, want alle kinderen, klassen en scholen vergen een eigen aanpak. Wees dus ook niet bang om van jouw vooraf opgestelde structuur af te wijken en in te gaan op wat de kinderen aantrekt of wat ze zelf geven aan input. Zo leerde ik zelf nog een nieuw Zuid-Afrikaans liedje kennen tijdens één van de bezoeken toen een leerling dit zelf aanbracht en voorzong voor de hele klas.

De erfgoedklasbakken waren een boeiende leerschool voor zowel de leerlingen, leerkrachten als CEMPER. We hopen dat het kinderliedjesboek nog vaak uit de kast gehaald wordt om met de klas alle liedjes samen te ontdekken!