2023 is een feestjaar

De conventie in België

De conventie vraagt haar lidstaten om een beleid rond immaterieel erfgoed te ontwikkelen op maat van het land. België was bij de eerste landen die in 2006 de conventie ondertekende en legde – op maat van het land – de verantwoordelijkheid uit bij de regionale overheden. Zo ontstond er een apart beleid voor Vlaanderen, Wallonië, Brussel en de Duitstalige Gemeenschap. Vlaanderen zet zich in om immaterieel erfgoed in kaart te brengen en zichtbaar te maken via de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed en het overzicht op immaterieelerfgoed​.be. Daarnaast willen ze mensen inspireren door goede acties rond het borgen van immaterieel erfgoed in de kijker te zetten. Sinds 2018 organiseerde Vlaanderen al vijf aanvraagrondes voor de beurzen voor het doorgeven van vakmanschap. Hiermee ondersteunt Vlaanderen vakmensen om hun kennis en kunde door de geven in een meester-leerlingtraject.

Domein 2: podiumkunsten

UNESCO categoriseert al het immaterieel erfgoed in vijf niet-exhaustieve domeinen:

1. mondelinge tradities en expressies (oral traditions and expressions);
2. podiumkunsten (performing arts);
3. sociale praktijken, rituelen en feesten (social practices, rituals and festive events);
4. kennis en kunde in verband met de natuur en het universum (knowledge and practices concerning nature and the universe);
5. traditioneel vakmanschap (traditional craftsmanship).

Heel wat muziek- en podiumpraktijken kregen een enorme boost onder impuls van de 2003 Conventie en de daaruit voortkomende initiatieven. Van de 676 elementen die UNESCO erkende op haar immaterieelerfgoedlijsten, hebben er 355 (zo’n 52%) een link met dat tweede domein: podiumkunsten. Drie daarvan komen uit België. Het carnaval van Binche – dat opgeluisterd wordt door heel wat dans en muziek – prijkt sinds 2008 op de Representatieve Lijst voor het Immaterieel Cultureel Erfgoed van de Mensheid. Het jachthoornblazen op de Franse Trompe d’ Orléans kreeg in 2020 een plekje op diezelfde lijst. En de borgingsinitiatieven van de beiaardcultuur werden in 2014 opgenomen op het Register voor Goede Borgingspraktijken.

CEMPER en immaterieel erfgoed

Als Centrum voor Muziek- en Podiumerfgoed zetten we uiteraard ook volop in op het immaterieel erfgoed binnen domein twee. We bieden onder andere muzikanten, dansers, instrumentenbouwers, poppenspelers en verenigingen begeleiding bij de beleidsinstrumenten die Vlaanderen ontwikkelt. Anderzijds stappen we projectmatig mee in interessante initiatieven rond het borgen van muziek- en podiumpraktijken. Een selectie van onze activiteiten de voorbije jaren:

Aan een erkenning van een praktijk op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed gaat een heel traject vooraf. Door onderzoek, gespreksmoderatie en als redacteur begeleiden wij erfgoedgemeenschappen met hun inventarisaanvraag. De voorbije jaren leidde dit tot de erkenning van de muziekkunst van het jachthoornblazen op Franse hoorn en fanfarecultuur: het fanfareorkest van de Lage Landen.

In 2021 werkten we samen met Werkplaats immaterieel erfgoed, de erfgoedcellen, PARCUM en KADOC een themacampagne uit rond het immaterieel erfgoed van muziek en podiumkunsten. Het opzet? De zichtbaarheid ervan vergroten op het platform immaterieelerfgoed​.be! En dat lukte. Dat jaar groeide het platform met 48 muziek- en podiumpraktijken: van rolstoel dansen tot kora spelen, en van musettes bouwen tot bhajans zingen. Ook na het campagnejaar blijft het aantal registraties op het platform groeien, zo wordt de diversiteit van muziek en podiumkunsten in Vlaanderen steeds beter zichtbaar.

De beurzen voor het doorgeven van vakmanschap is een van de interessantste instrumenten die Vlaanderen ontwikkelde naar aanleiding van het immaterieelerfgoedbeleid. Sinds de eerste editie van de beurs in 2018, begeleidden we al heel wat meesters en leerlingen met hun aanvraag, want ook binnen de muziek en podiumkunsten zit heel wat vakmanschap. Denk daarbij bijvoorbeeld aan instrumentenbouw, het maken van poppen en marionetten, poëzie of traditionele muziek.

Ten slotte stapte CEMPER mee in tal van interessante projecten. Ontdek meer op onze projectpagina’s:

• Met het project Focus Vakmanschap documenteren we het bouwproces van een draailier om met video’s het vak te kunnen doorgeven aan toekomstige generaties.
• Tijdens het Creative Europeproject ​‘Dance as ICH’ gaan we op zoek naar de mogelijkheden om (volks)dans als immaterieel erfgoed een plek te geven in musea.
• We laten de diversiteit aan kinderliedjes die in Vlaanderen en Nederland gezongen worden zien in het boek Schipper mag ik overvaren? En 99 andere kinderliedjes van hier en elders om samen te ontdekken. De publicatie van Uitgeverij Lannoo wordt verwacht in het najaar.

Kortom, een selectie mooie realisaties die voortvloeien uit 20 jaar internationaal immaterieelerfgoedbeleid. We sluiten ons aan bij enkele initiatieven die de verjaardag van de UNESCO Conventie voor het Borgen van Immaterieel Cultureel Erfgoed in de kijker zetten en organiseren op woensdag 18 oktober een netwerkmoment voor actoren uit de muziek en podiumkunsten, en uit de erfgoedsector. Schrijf je in voor dit Domein 2‑overleg en hef samen met ons het glas op het 20-jarig bestaan van de conventie.