Jouw immaterieelerfgoedpraktijk op Open Monumentendag 2023?

Onder de noemer ​‘Met hart en ziel’ slaat Open Monumentendag 2023 de brug tussen onroerend en immaterieel erfgoed. Dat dit jaar het centrale thema immaterieel erfgoed is, is niet toevallig: wereldwijd wordt de twintigste verjaardag van de Unesco 2003 conventie voor het borgen van immaterieel cultureel erfgoed gevierd. Daarom staan de Europese Open Monumentendagen dit jaar in het teken van tradities, gebruiken en vakkennis die van generatie op generatie worden doorgegeven en zo blijven evolueren.

Wil je meedoen aan Open Monumentendag? Hieronder geven we je inspiratie hoe immaterieel muziek- en podiumerfgoed hand in hand kan gaan met onroerend erfgoed.

Hafabra en muziekkiosken

De buitenlucht was de biotoop van de vroege muziekverenigingen. Straten en pleinen werden bij elke mogelijke gelegenheid opgefleurd door de klanken van harmonies, fanfares en brassbands (hafabra). Ook vanuit de kiosk weerklonk veelvuldig muziek. Of de kiosk van het eenvoudige soort of een architecturaal hoogstandje was, meestal was hij opgetrokken op een goed zichtbare en gemakkelijk bereikbare plaats. Hij stond centraal in het dorp en in het leven van de mensen. Het was in de negentiende en begin twintigste eeuw dé plaats waar dorpsgenoten in een ontspannen sfeer hun vrije tijd doorbrachten.

Vandaag zijn er nog heel wat muziekkiosken te vinden. Onder de naam ‘#rondjekiosk’ roept Vlamo steden, gemeentes en muziekverenigingen op om overal in Vlaanderen kiosken te vullen met muziek. Ontdek meer over de oproep van Vlamo op hun website.

Jachthoornblazen bij kapelletjes

Vlaanderen telt zo’n 15.000 kapelletjes. Van kleine gevelbeeldjes tot veldkapellen, het zijn monumentjes die ons landschap kleuren. Een voorbeeld daarvan is de Kapel Onze-Lieve-Vrouw van Steenbergen in Oud-Heverlee. Bij die kapel wordt ieder jaar patroonheilige van de jacht, Sint-Hubertus, gevierd. De plechtigheid wordt steeds opgeluisterd door de Jachthoorngezellen van Meerdaalwoud.

Beiaard- en orgelmuziek

De beiaard- en orgelcultuur maken al enkele eeuwen deel uit van het muzieklandschap van Vlaanderen. Het zijn publieke instrumenten waarmee veel inwoners van een stad/​dorp vaak onbewust in aanraking komen. Het orgel weerklinkt doorheen de kerk en de beiaard kan je meermaals per dag horen doorheen de straten rondom de toren. Via de kerk of toren waarin ze gevestigd zijn, werden heel wat instrumenten beschermd als onroerend erfgoed. Het bespelen van de instrumenten zelf vergt kennis en kunde die doorgegeven moet worden van generatie op generatie. Nodig de bezoekers van Open Monumentendag uit voor een concert of laat hen zelf aan de slag gaan met de instrumenten om ook eens bewust de spotlight te zetten op deze praktijk.

Theaterdecors van monumenten

Dankzij theaterdecors wordt het publiek meegenomen naar de wereld waarin het toneelstuk zich afspeelt: van de Grote Markt van Antwerpen tot de Eiffeltoren in Parijs. Het ontwerpen van decors en schilderen van decordoeken zijn vormen van immaterieel erfgoed. Bij decorschilderen worden grote doeken opgespannen op een houten vloer of kader en wordt de verf laag per laag aangebracht. Heel wat monumenten werden door schilders op decordoeken vereeuwigd. Enkele voorbeelden uit de collectie van ShowTex:

Muziek en podiumkunsten in musea

Heel wat musea zijn gehuisvest in een monument. Zo bevindt Museum Vleeshuis (Antwerpen) zich in een hal die gebouwd werd door het gilde van de Beenhouwers, het Muziekinstrumentenmuseum (Brussel) is ondergebracht in een art nouveaugebouw dat volgens de bouwaanvraag van 1898 opgetrokken werd als warenhuis ​‘Old England’ en het Koninklijk Museum voor Midden-Afrika (Tervuren) werd in 1904 ontworpen door de Franse architect Charles Girault en betrof een licht gewijzigde kopie van zijn ​‘Petit Palais’ in Parijs.

Musea zetten steeds vaker in op beleving waarbij muziek en podiumkunsten regelmatig aan bod komen. Enkele voorbeelden:

• Huis van Alijn wekt Pierke van Alijn tot leven in poppentheatervoorstellingen.
• Het Bokrijk Festival brengt folkmuziek en –dans naar het openluchtmuseum op 14 mei 2023.
• KMSKA werkt met Artists in residence die zich laten inspireren door de oude en moderne meesters, of door het museumgebouw, en er hun hedendaagse interpretatie aan geven.

Met het Creative Europeproject ​‘Dance as ICH’ doet CEMPER — samen met partners uit zes verschillende landen – ook onderzoek naar dans in musea.

Voorstellingen in of rond monumenten

Naast musea zijn ook veel concertzalen, theaters en operagebouwen, culturele centra en dansgelegenheden opgenomen in de Inventaris Onroerend Erfgoed van Vlaanderen. Dit zijn dé plaatsen bij uitstek om op Open Monumentendag jouw theater‑, dans- of muziekpraktijk in de kijker te zetten. Misschien kan je je zelfs laten inspireren door de gebouwen?

Een ander voorbeeld van immaterieel muziekerfgoed dat gelinkt is aan een monument is de uitvoering van de ​‘Last Post’ bij de Menenpoort in Ieper. Naast dit internationaal gekende voorbeeld zorgen veel harmonies, fanfares en brassbands voor de opluistering van lokale herdenkingsmomenten en/​of vieringen die plaatsvinden in kerken en kathedralen.